Ảnh minh họa
Đến với bản Trăng
Thác Tà Puồng ở bản Trăng, cách thị trấn Khe Sanh (huyện Hướng Hóa) 60 km về hướng bắc. Trên cung đường đó có nhiều điểm du lịch sinh thái cộng đồng được người dân bản địa khai thác, đầu tư có hiệu quả. Mùa hè ở Tà Puồng, hàng nghìn du khách gần xa đến chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của thác, được đẫm mình trong hồ nước trong xanh như ngọc, được nghe huyền thoại của đồng bào Vân Kiều trên dãy Trường Sơn, gặp ông Hồ Xuân Lương, người dành cả thanh xuân của mình để giữ thác.
Ông Hồ Xuân Lương người thấp, da ngăm đen, mắt sáng, đôi chân linh hoạt. Trong lúc dẫn chúng tôi đi vào thác, ông không quên nhắc nhở: đi qua đây đừng xả rác bừa bãi, đừng phá cây, đừng bẻ cành, đừng bắn chim… để thiên nhiên yên ổn thì con người được tốt hơn.
Thiên nhiên ưu đãi cho Hướng Việt nhiều lợi thế để phát triển du lịch. Bản làng Vân Kiều tuyệt đẹp, hiền hòa ẩn hiện dưới những tán trẩu xanh với nhiều lễ hội văn hóa - ẩm thực đặc sắc, nhiều phong tục tập quán lạ lẫm hấp dẫn khách thập phương, đặc biệt là du khách nước ngoài. Đến đây, khách không rời mắt khỏi trang phục truyền thống của người dân bản địa, những lễ hội văn hóa: cơm mới, cúng làng… đậm giá trị dân gian truyền thống.
Người canh sông, giữ núi
Đi qua Tà Puồng, chúng tôi ngắm Hướng Việt ở vị trí Km 52+459 m, cánh đồng lúa Hướng Việt đẹp miên man trong ánh nắng vàng. Hệ thống núi đá vôi kèm hang động (trong đó hang động có thạch nhũ, bãi cát… rất đẹp) cộng với rất nhiều thác đẹp đến nao lòng. Ông Hồ Xuân Lương cho hay, ở Trăng - Tà Puồng đã có hệ thống ba thác nước liên hoàn mà thác nào cũng đẹp, một hang động có thạch nhũ, có nước và bãi bồi đẹp như cảnh thần tiên. Tên Tà Puồng có từ thời ông cha, khi dân bản đến đây, cả vùng toàn vỏ đạn bom, vùng đất hoang sơ chẳng có tên, gọi luôn cho mảnh đất này là Tà Puồng, theo tiếng đồng bào Vân Kiều là: vỏ bom.
Bắt đầu từ năm 2019, Khu du lịch sinh thái cộng đồng Tà Puồng được thành lập với 20 thành viên. Tổ trưởng là anh Hồ Giỏi, một thanh niên hiền lành, chất phác của bản làng. Ông Hồ Xuân Lương được giao nhiệm vụ dẫn khách từ bãi đỗ xe vào thác.
700 m đi bộ với con đường nhỏ men theo khe suối, ông trò chuyện với chúng tôi về mảnh đất và con người ở đây. Riêng ông Lương là đứa con nuôi của bản làng Hướng Hóa: Bố (tức ông Lương) có gốc dưới miền xuôi. Gia đình bố rất nghèo, thời kháng chiến chống Pháp, người nhà gửi bố lên đây cho gia đình ở bản. Lúc đó bố mới 5-6 tuổi, cứ biết ở đây rồi có người lên đón. Một năm rồi hai năm, đời bố dài hơn 70 năm, chiến tranh đi qua hai cuộc, không thấy ai đón, bố trở thành đứa con của bản làng.
Nghĩa cử với rừng, với thác, với cảnh quan thiên nhiên của ông Lương được kế thừa từ người dân bản địa. Ông chia sẻ rằng, người Vân Kiều, Pa Cô ở đây rất coi trọng thiên nhiên. Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên vì lợi ích riêng thường được cộng đồng hạn chế, nếu vì lợi ích mà tận diệt thiên nhiên là hành động bị cộng đồng lên án, phạt tội rất nặng.
Ngọn thác Tà Puồng có ngọn nguồn từ mạch núi đá vôi, làn nước trong lành “nứt” ra từ đó. Anh Hồ Giỏi cho hay, được mạch nguồn từ núi đá nên dòng nước rất mát lành. Mùa mưa, dòng chảy của con suối từ Avia của nước bạn Lào cũng gộp chung vào đây nên Tà Puồng vào mùa mưa như một giàn hợp âm cực lớn. Những ngày nắng cũng như mưa, cụ Lương coi sóc con thác, chăm sóc khu vực quanh thác tránh những tác động xấu xảy ra đối với thiên nhiên.
Hằng ngày, ông Hồ Xuân Lương nắm tình hình du khách, quan sát, nghe ngóng, thu nhận nhiều nguồn thông tin khác nhau để biết được ngọn thác Tà Puồng có được “yên ổn” không. Thêm vào đó, công việc của ông với các thành viên trong Tổ du lịch cộng đồng là bảo vệ hơn 20 ha rừng sinh thái trên địa bàn xã Hướng Việt tiếp giáp đến xã Hướng Lập (huyện Hướng Hóa, Quảng Trị). Với ông Lương, con người sống thế nào thì thiên nhiên sống cũng như thế, bảo vệ thiên nhiên là bảo vệ giống loài, cho con cháu mai sau được sống yên. Đây là việc làm được rất nhiều người đồng tình ủng hộ. Ông cho hay: ở Tà Puồng, du khách nước ngoài khi đến đây đều rất thích thú và thán phục khi Tà Puồng rất đẹp nhưng vẫn giữ được vẻ hoang sơ, không bị tác động bởi con người và máy móc. Đối với hệ thống rừng, khi đoàn du khách 11 nước đến đây người ta rất ngỡ ngàng với thành quả mà người dân bản đã giữ được.
Khi hỏi về ước muốn của mình, ông Lương cho hay, muốn có sức khỏe để giữ thác, để được ngày ngày men theo con đường nhỏ này ngắm thác bình yên. Dành cả đời người để giữ rừng, giữ thác, ông muốn con cháu của mình nối tiếp những việc làm ý nghĩa của con người với tự nhiên. Điều đó là việc làm hàm ơn, vì thiên nhiên đã mang lại cho bản làng sự sống.
Từ nhỏ, theo cha xuống suối, theo mẹ lên rẫy, ông Lương yêu quý từng cái cây, ngọn thác nơi mình sinh sống. “người dân ở nơi này, tắm dòng nước Tà Puồng, uống nguồn nước, suối cho cá, cho mọi vật sự sống nên không riêng gì bố, mọi người đều bảo vệ con suối, ngọn thác như chính sự sống của mình”, ông Lương chia sẻ.
Trao niềm tin bằng hành động
Khát vọng sống của đời người - giữ rừng, mong mỏi thế hệ mai sau - giữ gìn núi sông, cách làm thuyết phục nhất - hành động đúng đắn…, đó là những bài học ông Lương “nhận” được từ cuộc đời này. Tôi không còn lo, vì gần 80 năm tôi có mặt ở đời này, hơn trăm năm đời sống của cha tôi, tổ tiên tôi, bản làng tôi…, ngọn thác Tà Puồng vẫn cao vời vợi, núi rừng vẫn xanh tươi, cây gỗ quý, động thực vật quý, cây thảo dược… vẫn được bảo vệ ở ngôi làng này. Ông Lương tự hào chia sẻ.
Trong một sớm mai thức dậy ở bản làng xa xôi, chúng tôi được thưởng thức nồi cháo măng từ anh Hồ Giỏi, anh cho biết rằng: đây là món ăn thời gian khó, giờ nó trở thành đặc sản ở núi rừng. Người dân bản địa “lấy” của rừng đủ để mình dùng, không tham lam nên được rừng “thương”, rừng che chở. Ông Lương giữ rừng, giữ thác mấy chục năm qua, công đó không bỏ. Con cháu ở bản đã nhận thấy việc làm của ông đối với thiên nhiên là đúng, tốt cho con người và thiên nhiên nên đã góp sức cùng ông coi rừng, giữ suối. Đó là thế hệ tiếp theo giữ cho Trăng - Tà Puồng có được sự nguyên sơ của nó.
Ông Lương nhấp chút rượu, khề khà: việc tốt thì phải làm, đó là con đường sống duy nhất của con người. Bảo vệ thiên nhiên là bảo vệ sự sống, bảo vệ hơi thở, bảo vệ hồn của bản làng. Tôi từng thấy lớp trước làm như thế, đến thời tôi làm như thế và thế hệ con cháu cũng sẽ làm. Nếu không bảo vệ thiên nhiên thì làm sao sống được.
Niềm tin, như ngọn lửa truyền cho nhau giữa núi rừng. Thế hệ con cháu của ông Lương như anh Giỏi, anh Khăm, anh Thông… đang từng ngày rong ruổi giữa núi rừng bản Trăng để giữ gìn sông núi. Họ đã tiếp nối bước chân của cha ông, sống hòa mình giữa thiên nhiên, bảo vệ thiên nhiên như sự sống của chính đồng bào mình.
