Hút thuốc chủ động hay thụ động đều có nguy cơ gây các bệnh hô hấp như ung thư phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, hen phế quản, nhiễm trùng hô hấp. Những người hút thuốc ở tuổi càng trẻ thì thời gian hút để gây ra bệnh liên quan đến đường hô hấp càng ngắn so với những người bắt đầu hút ở tuổi muộn hơn.
Những người hút thuốc thường bài tiết nhiều đờm hơn những người không hút thuốc mà khả năng đưa đờm ra khỏi đường hô hấp lại kém hơn. Điều này là do hệ thống lông chuyển ở người hút thuốc bị liệt thậm chí bị phá hủy. Phổi của những người hút thuốc bị giảm diện tích bề mặt và giảm mao mạch, dòng máu lưu thông qua phổi bị giảm, làm giảm cung cấp chất dinh dưỡng và oxy cần thiết cho cả nhu môi phổi và các tổ chức khác trong cơ thể để duy trì sự khỏe mạnh và chức năng bình thường của chúng.
Thuốc lá là nguyên nhân quan trọng nhất gây ra bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (BPTNMT). Khoảng 15-20% người hút thuốc lá sẽ tiến triển thành BPTNMT và 80-90% người mắc BPTNMT liên quan đến hút thuốc lá. Người hút thuốc có tỷ lệ tử vong do BPTNMT cao gấp 10 lần so với người không hút thuốc.
Theo WHO, hiện nay trên thế giới khoảng 210 triệu người mắc BPTNMT. BPTNMT là nguyên nhân tử vong đứng hàng thứ 4 trên thế giới. Ở Việt Nam, tỷ lệ người trên 40 tuổi mắc BPTNMT là 4,2%, nhiều trường hợp phát hiện ở giai đoạn bệnh nặng, điều trị gặp nhiều khó khăn, tốn kém và ít hiệu quả và là gánh nặng rất lớn cho người bệnh, gia đình và xã hội.
Trẻ em có bố mẹ hút thuốc lá bị bệnh đường hô hấp nhiều hơn trẻ em có bố mẹ không hút thuốc. Những phụ nữ có thai bị viêm phổi mà hút hơn 10 điếu thuốc ngày có tiên lượng xấu hơn những người không hút (chết mẹ, con…).
Ung thư phổi chiếm tỷ lệ cao nhất trong các nguyên nhân ung thư do hút thuốc lá gây nên. Người hút thuốc lá trong vòng 6 tháng có nguy cơ bị ung thư phổi cao gấp 6,5 lần so với người không hút. Đặc biệt, người hút thuốc lá có thể chết sớm hơn 20 năm so với người không hút. Người hút thuốc lá càng sớm, càng nhiều thì nguy cơ mắc phải căn bệnh ung thư phổi càng cao, càng nghiêm trọng.
Tỷ lệ bệnh nhân mắc ung thư phổi tăng nhanh so với các ung thư khác. Mức độ nguy cơ sẽ tăng lên cùng với số năm hút thuốc lá, số lượng thuốc lá tiêu thụ hằng ngày. Lứa tuổi bắt đầu hút thuốc càng sớm thì càng có nguy cơ cao bị ung thư phổi, thời gian hút thuốc càng dài thì tác hại càng lớn. Mức độ rủi ro tuỳ theo loại tế bào ung thư.
Tác hại của thuốc lá không chỉ đối với những người trực tiếp hút mà còn đối với những người sống trong môi trường có khói thuốc. Các nhà khoa học nhận thấy, những người không hút thuốc mà kết hôn với người hút thuốc, tỷ lệ chết vì ung thư phổi cao hơn 20% so với người kết hôn với người không hút thuốc lá. Tỷ lệ chết vì ung thư phổi cũng tăng lên cùng với số lượng thuốc được hút bởi người vợ hoặc người chồng.
Trong các bệnh nhân ung thư phổi, tỷ lệ sống sót sau 5 năm dưới 15%. Tỷ lệ chết do ung thư phổi ở nam giới có hút thuốc cao gấp 22 lần so với nam giới không hút thuốc, còn ở nữ giới cao gấp 12 lần.
