Học sinh Trường phổ thông dân tộc bán trú tiểu học và trung học cơ sở Pú Xi, huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên bên "Tủ sách yêu thương".
Mong muốn của dự án "Đưa sách về làng" cũng như của gia đình Gia Bảo không có gì hơn là góp phần phát triển phong trào đọc sách ở những vùng quê còn nghèo khó, đồng thời tăng cơ hội tiếp cận, hấp thụ tri thức của nhân loại nói chung và khoa học thường thức trong đời sống đối với các gia đình nông thôn Việt Nam.
Ý tưởng nhỏ, dự án lớn
Cứ nghĩ người đứng sau dự án "Đưa sách về làng" không phải là một bạn trẻ thì cũng là một ai đó lớn tuổi, tôi thật sự bất ngờ khi nghe Hồ Ngọc tiết lộ, cậu con trai út sinh năm 2008 của chị là người đưa ra ý tưởng này. Mọi chuyện bắt đầu trong những lần Gia Bảo được bố mẹ đưa về quê nội tại Xích Thổ, một xã miền núi nằm ở phía bắc huyện Nho Quan (Ninh Bình) và em có thắc mắc với bố mẹ về việc các bạn nhỏ tại đây không có sách đọc. Anh Hoàng Kim Ngữ, bố của Gia Bảo, và chị Ngọc thì giải thích, ở Xích Thổ, cuộc sống của người dân còn nhiều khó khăn và không phải bạn nhỏ nào cũng có điều kiện được đọc sách, chơi đàn như em.
Tưởng như cuộc nói chuyện đó không đọng lại gì trong suy nghĩ của Gia Bảo thì năm 2018, em đã hỏi bố mẹ xem có cách nào giúp các bạn ở Xích Thổ có nhiều sách đọc hay không. Ban đầu, anh Ngữ, chị Ngọc ngạc nhiên vì ý định bất ngờ của con và cũng chỉ suy nghĩ một cách đơn giản rằng, nếu giúp được bạn bè của con thì cũng là giúp con mình, nhất là khi em dù còn bé nhưng đã biết quan tâm và sẵn sàng tỏ ý giúp đỡ bạn. Và họ bắt tay ngay vào công việc một cách thật sự nghiêm túc thay vì chỉ đơn giản là tìm mua và đưa sách tặng những trẻ em như mong muốn của cậu con trai.
Tháng 4/2019, dự án "Đưa sách về làng" ra đời với mục đích góp phần giúp các em nhỏ ở làng quê Việt Nam cùng đam mê sách sẽ có sách đọc hằng ngày; xây dựng và phát triển phong trào đọc sách ở những khu vực còn nghèo khó; tăng cơ hội tiếp cận, hấp thụ ngày càng nhiều tri thức của nhân loại nói chung và khoa học thường thức nói riêng trong đời sống đối với các gia đình nông thôn Việt Nam. Để thực hiện, anh Ngữ và chị Ngọc đã vận động nhiều cá nhân và tổ chức tham gia dự án. Sau khi xây dựng xong một tủ sách cụ thể, gia đình Gia Bảo sẽ bàn giao lại cho nơi tiếp nhận, có thể là trường học ở làng hoặc quỹ khuyến học địa phương quản lý và hoạt động. Gia đình sẽ tiếp tục hỗ trợ hằng năm để bổ sung đầu sách hoặc các hoạt động khác đối với những tủ sách có kết quả hoạt động tốt, có hiệu quả thiết thực.
Chị Ngọc cho biết thêm, đầu tư một tủ sách cần ít nhất là 20 triệu đồng. Mỗi địa phương (tỉnh, thành phố) có từ một làng được tiếp nhận đầu tư của dự án. Nếu địa phương nào muốn tham gia dự án với số tủ nhiều hơn thì cần có số tiền đối ứng cho tủ thứ hai trở lên nhiều hơn số tiền được tài trợ và vẫn được gia đình Gia Bảo hỗ trợ hằng năm (50% mức quy định) cho các năm tiếp theo. Vì thế, sẽ có những làng do gia đình Gia Bảo tài trợ 100% và sẽ có những làng đối ứng, tức mỗi bên đóng góp ít nhất 10 triệu đồng. Việc phân bổ số tiền này được dành cho các hạng mục như tủ đựng sách, phục vụ việc đọc sách tại thư viện, mua sách (mới, cũ), chi phí vận chuyển, trang trí phòng đọc sách (nếu cần) và lập quỹ hoạt động xây dựng phong trào đọc sách. Trong những năm sau, gia đình Gia Bảo sẽ tiếp tục hỗ trợ ít nhất 10% quỹ đầu tư ban đầu cho các "Tủ sách yêu thương" đã lập, chủ yếu bổ sung đầu sách và tổ chức các hoạt động xây dựng, phát triển phong trào đọc sách.
Ngoài ra thì các làng có thể tự vận động các tổ chức, cá nhân khác tài trợ kinh phí cho những hoạt động phong trào.
Cho đến tháng 11/2021, nghĩa là chỉ sau hơn hai năm kể từ tủ sách đầu tiên được trao tại Trường THCS Cổ Định, xã Tân Ninh, huyện Triệu Sơn (Thanh Hóa) đúng dịp khai giảng năm học 2019-2020, đã có 23 tủ sách được gia đình Gia Bảo và các nhà hảo tâm trao ở 13 tỉnh. Trong số này, Sơn La có bốn tủ, Ninh Bình ba tủ, Điện Biên ba tủ, Thanh Hóa hai tủ, Nghệ An ba tủ (một tủ chưa trao), Hà Giang ba tủ (một tủ chưa trao), Hà Tĩnh, Bắc Giang, Lai Châu, Thái Nguyên, Đắk Lắk, Lào Cai và Quảng Bình cùng có một tủ.
Tất cả các tủ sách đều được đánh số thứ tự là "Tủ sách yêu thương" 1 đến "Tủ sách yêu thương" 23 và thời điểm tủ sách đến được với mỗi trường, điểm trường là khác nhau và không theo thứ tự. Vì thế, khi tôi thắc mắc tại sao anh chị lại chọn Trường THCS Cổ Định để xây dựng "Tủ sách yêu thương" 1 mà không phải ở quê nội Ninh Bình của Gia Bảo hay quê nội Quỳnh Lưu (Nghệ An) của chị Ngọc, chị Ngọc cho biết, anh chị muốn dành sự đầu tiên này cho quê ngoại Triệu Sơn của chị. Cũng vì vậy mà phải tới tháng 10/2019, "Tủ sách yêu thương" 6 mới lần đầu đến Nghệ An mà cụ thể là Trường THCS Quỳnh Bảng (Quỳnh Lưu) hay mãi đến cuối tháng 5/2020 sau một thời gian bị gián đoạn vì dịch Covid-19, "Tủ sách yêu thương" 15 đã đến được với Trường THCS Xích Thổ, rồi Trường tiểu học Xích Thổ và Trường mầm non Xích Thổ của huyện Nho Quan (Ninh Bình).
Cậu bé muốn "một ngày có 96 tiếng"
Vào thời điểm tôi biết dự án "Đưa sách về làng" thì Gia Bảo đã sang Budapest học tập được một thời gian. Vì thế, tôi chỉ có thể trò chuyện với mẹ em và người bác của em là Hồ Trọng Đạo, hiện đang sinh sống tại Thanh Hóa. Về sau này, khi có dịp tiếp xúc nhiều hơn, theo dõi em nhiều hơn trên Facebook cá nhân, tôi đã hiểu thêm phần nào về cậu bé sinh năm 2008 ở Buôn Ma Thuột (Đắk Lắk) này. Chị Hồ Ngọc cho biết, Gia Bảo là con út trong gia đình có ba chị em. Mặc dù sinh sau đẻ muộn khi mẹ em đã 45 tuổi nhưng Gia Bảo sớm bộc lộ nhiều năng khiếu nổi trội mà cho đến giờ, nhiều người vẫn không hiểu được là cậu bé có thể lấy đâu ra thời gian để học piano, violon, kèn, học vẽ, học nhảy, học tiếng Anh, sáng tác nhạc hay thậm chí là viết truyện. Cũng vì thế mà không có gì ngạc nhiên khi tôi nghe chị Hồ Ngọc tiết lộ, Gia Bảo luôn mơ ước "một ngày có 96 tiếng" để có thể được làm mọi điều mà em muốn.
Tôi thì đã nhìn thấy rất nhiều hình ảnh một Gia Bảo bên cây đàn piano vì em vốn học piano theo chương trình bảo trợ của Quỹ phát triển âm nhạc Hungary nhưng khi bắt gặp hình ảnh em đang ngồi đọc sách trên một chuyến tàu gần đây, hay tâm sự "mẹ ơi đi chơi thích thật nhưng con vẫn nhớ đàn (piano)" trong chuyến du lịch Czech, tôi đã hiểu được vì sao cậu bé 14 tuổi này lại có thể có những suy nghĩ tích cực về tặng sách cho những bạn có hoàn cảnh khó khăn và đưa ra ý tưởng cho sự ra đời của dự án "Đưa sách về làng" từ cách đây ba năm.
Nói vậy nhưng cũng không thể không nói đến năng khiếu nổi trội của Gia Bảo ở bộ môn piano sau khi em giành được hai giải thưởng tại Hungary vào cuối năm 2021 là Giải nhất ở cuộc thi piano quốc tế lưu vực Carpathian Basin lần thứ nhất trong khuôn khổ Lễ hội âm nhạc cổ điển Carpathian Basin và Giải khuyến khích cuộc thi piano quốc tế lần thứ 10 do Quỹ Ferencsy Gyorgy Zongoraverseny tổ chức. Chị Hồ Ngọc cho biết, từ 5 tuổi rưỡi, Gia Bảo đã được học piano và sớm bộc lộ năng khiếu. Đến năm 2016, em nhận giải thưởng Tài năng trẻ Đắk Lắk cùng lời nhận xét của hội đồng giải thưởng như sau: "Gia Bảo là một cậu bé thông minh, nhanh nhẹn và ham học hỏi. Em yêu thích âm nhạc và rất có tài năng. Bên cạnh đó, em luôn chú tâm rèn luyện". Cũng cần nói thêm là trước khi sang Hungary theo chương trình bảo trợ của Quỹ phát triển âm nhạc Hungary thì ở Việt Nam, Gia Bảo học lớp 2/9 Trung cấp piano của Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam, giành nhiều giải thưởng về piano như: Quán quân âm nhạc Liên hoan nghệ thuật châu Á-Thái Bình Dương 2017 tại Hồng Công (Trung Quốc); Giải ba bảng A Cuộc thi piano quốc tế Steinway and Sons 2018 vòng quốc gia Việt Nam; Giải ba Cuộc thi âm nhạc quốc tế lần thứ hai "Tìm kiếm tài năng âm nhạc tỏa sáng" tại Singapore 2018; quán quân Vietnam Got's Talent in Hungary mùa 3 năm 2019... Ngoài ra, em còn là khách mời của các chương trình: Mặt trời bé con; Giải mã kỳ tài; Vì tầm vóc Việt; tham gia nhiều chương trình âm nhạc nhằm gây quỹ từ thiện cho những bạn trẻ khó khăn.
Chưa biết Gia Bảo sẽ trở lại Việt Nam thời điểm nào khi em đang có điều kiện phát triển sự nghiệp ở bộ môn piano và gia đình cũng mong em có thể học cao hơn. Thế nhưng, dù ở Hungary hay trở về Đắk Lắk, dự án "Đưa sách về làng" vẫn sẽ được anh Ngữ, chị Ngọc, người bác của em là Hồ Trọng Đạo cùng nhiều người thân trong gia đình duy trì và phát triển, góp phần lan tỏa văn hóa đọc ở những làng quê nghèo khó, không có điều kiện tiếp xúc với tri thức như chính em mong muốn.
