Theo một báo cáo của Cơ quan Năng lượng quốc tế (International Energy Agency - IEA), việc thực hiện các biện pháp hạn chế nhằm đối phó với đại dịch COVID-19 đã dẫn đến sự suy giảm chưa từng có trong việc di chuyển trên toàn thế giới, với lượng khí thải CO2 từ giao thông vận tải trên toàn cầu giảm hơn 10% vào năm 2020.
Tuy nhiên, trên thực tế lượng khí thải carbon giảm chỉ là tạm thời, không phải là cách bền vững để các TP đạt được các mục tiêu giảm khí phát thải dài hạn. Nhu cầu vận tải, đặc biệt là hàng không và vận tải hàng hóa, đang có xu hướng tăng mạnh trở lại khi nhiều quốc gia trên thế giới đã mở cửa hoạt động trở lại bình thường.
Vậy, giải pháp nào để các TP có thể duy trì động lực xây dựng và phát triển giao thông xanh, sạch và bền vững? Câu trả lời chính là di chuyển thông minh, tạo ra cuộc cách mạng về cách mọi người di chuyển trong khu vực đô thị theo những cách bền vững hơn, an toàn hơn.
Trong những năm vừa qua, với sự xuất hiện của các phương tiện thông minh, các chương trình chia sẻ phương tiện, chia sẻ chuyến đi và ứng dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong hệ thống điều khiển và giám sát giao thông, một kỷ nguyên mới về di chuyển thông minh đã xuất hiện và đang được triển khai rộng rãi. Và TP Vienna cũng không đứng ngoài cuộc chuyển đổi mạnh mẽ đó.
Đẩy mạnh phát triển giao thông xanh, bền vững
Với mục tiêu TPTM là nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân thì vấn đề giao thông có tác động rất lớn. Bởi, ngày càng nhiều người dân đổ về các TP lớn để sinh sống, học tập tạo nên những thách thức lớn về giao thông, khí hậu... khiến chất lượng cuộc sống người dân bị hạ thấp.
Để giải quyết vấn đề này, TP Vienna đã thông qua Chiến lược khung về TPTM và xác định nâng cao chất lượng cuộc sống cho mọi người dân thông qua đổi mới xã hội và kỹ thuật trong mọi lĩnh vực.
Chiến lược cũng đặt ra mục tiêu, mức độ phát thải CO2 trên đầu người trong lĩnh vực giao thông vận tải giảm 50% vào năm 2030 và 100% vào năm 2050. Việc chia sẻ phương tiện đi lại tại Vienna được thực hiện bởi hình thức vận tải thân thiện với môi trường bao gồm đi bộ, đi xe đạp, phương tiện giao thông công cộng hoặc đi chung xe ô tô…
Di chuyển thông minh đóng một vai trò quan trọng trong việc biến Vienna trở thành một TP trung hòa về khí hậu. TP đã và đang thực hiện các bước để đảm bảo rằng các hệ thống phương tiện giao thông hoạt động theo hướng phát triển bền vững nhất có thể, bắt đầu từ các đội xe như xe chở rác, xe vệ sinh đường và xe cấp cứu.
Ina Homeier, Trưởng Bộ phận quản lý TPTM của Vienna cho biết TP đã triển khai các phương tiện sử dụng chất thải điện tử đầu tiên của Áo, loại xe không tạo ra khí thải và tạo ra ít tiếng ồn hơn so với các phương tiện chạy bằng động cơ đốt trong. Tất cả các phương tiện giao thông trong TP sẽ được sử dụng điện từ năm 2025 như một phần nỗ lực của TP nhằm đạt được sự trung hòa về khí hậu.
Chiến lược phát triển giao thông thông minh, bền vững không đơn giản chỉ là triển khai phương tiện xanh hơn, sạch hơn, mà nó còn cần phải thúc đẩy sự thay đổi về hành vi của người dân và khuyến khích họ di chuyển trong TP theo những cách thân thiện hơn với môi trường.
Theo đó, để thúc đẩy người dân sử dụng phương tiện giao thông công cộng, Vienna đã phát triển một hệ thống giao thông công cộng rộng rãi và giá cả phải chăng, trong đó vé giao thông công cộng hàng năm chỉ có giá 365 euro tương đương là 1euro/ngày.
Giao thông công cộng chỉ là một trong nhiều yếu tố góp phần vào việc phát triển giao thông thông minh. Đặc biệt, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững trong lĩnh vực giao thông vận tải, TP cũng tập trung vào việc "liên kết giao thông công cộng tốt hơn nữa với các dịch vụ cho thuê để tăng khả năng di chuyển trong TP", Homeier cho biết thêm.
Năm 2019, trung bình có 1/3 chuyến đi ở Vienna được di chuyển bằng cách đi bộ hoặc xe đạp. Đây là kết quả đáng ghi nhận có được nhờ hệ thống chia sẻ xe đạp được đưa vào hoạt động hơn 15 năm và đang dần trở thành phương thức giao thông chính tại TP này.
Hệ thống xe đạp của Vienna được trang bị khóa khung điện tử và định vị bằng GPS giúp người dân có thể dễ dàng tìm và trả xe đúng trạm. Đặc biệt, trải nghiệm đi xe đạp không chỉ là trải nghiệm của cá nhân - mà còn là trải nghiệm dành cho gia đình vì hệ thống này cũng trang bị một số xe đạp có ghế ngồi cho trẻ em, giúp cha mẹ có thể chở con đến trường, đi chơi một cách dễ dàng và thuận tiện.
Còn đối với những trường hợp cần vận chuyển hàng hóa, đồ đạc cồng kềnh thì TP cũng có loại xe đạp chở hàng. Trong những chuyến đi mua sắm, người dân có thể sử dụng loại xe này. Chi phí cũng không phải là vấn đề lớn, khi TP có chủ trương tài trợ cho những cá nhân muốn mua xe đạp chở hàng với giá 1.000 euro mỗi chiếc.
Trong thời kỳ đại dịch, nhiều hoạt động mua sắm đã chuyển sang hình thức trực tuyến, và sự gia tăng của thương mại điện tử cũng đã phần nào tác động đến môi trường. Việc nhiều xe tải được sử dụng vận chuyển hàng hóa đến từng nhà để giao bưu kiện, lượng khí thải carbon từ lĩnh vực này đã gia tăng. Trong bối cảnh đó, Vienna có một sáng kiến nhằm giúp giảm sự phụ thuộc vào xe tải giao hàng.
Theo đó, TP đã tổ chức lại hệ thống xe buýt hoặc các gara xe điện trong TP không sử dụng trong ngày làm trung tâm giao hàng tạm thời.
Trên thực tế, các trung tâm phân phối bưu kiện lớn thường được đặt ở bên ngoài TP, do đó trước khi đến được tay người tiêu dùng các bưu kiện phải vận chuyển một quãng đường dài bằng xe tải.
Tuy nhiên, với sáng kiến mới của TP, bưu kiện được gửi tại nhiều trung tâm giao hàng khác nhau trong TP, khi đó nhân viên giao hàng của từng khu vực có thể dễ dàng hoàn thành việc giao hàng chặng cuối bằng xe đạp chở hàng hoặc xe điện. Từ đó có thể hạn chế được khí phát thải do xe tải gây ra.
Khuyến khích sự tham gia tích cực của người dân
TP đang định hình tương lai của giao thông vận tải xoay quanh các cộng đồng người dân và luôn xác định đặt vị trí, lợi ích người dân lên hàng đầu. "Đó không đơn giản chỉ là việc triển khai công nghệ mới nhất, thông minh nhất mà còn là cách giao thông thông minh có thể cải thiện khả năng sống của người dân trong TP", bà Homeier chia sẻ.
Điều này có nghĩa là các giải pháp di chuyển mới phải được tập trung vào cách mọi người trải nghiệm TP. Để thu hút được nhiều người hơn tham gia vào cuộc cách mạng di chuyển thông minh, Vienna đã tạo ra một chiến dịch ví du lịch thành thị với một hành trình khám phá TP khá hấp dẫn và thân thiện hơn với môi trường.
Đồng thời, nhằm khuyến khích nhiều người đi bộ và xe đạp hơn, TP cũng đã quảng bá các tour tham quan bằng đi bộ, đi xe đạp và giới thiệu về những ngôi làng cổ kính, lịch sử, những con đường mòn tự nhiên - những cách khám phá TP không còn hấp dẫn khi lái xe.
Vào mùa hè năm 2020, Vienna đã phát triển 18 "con phố mát mẻ", trồng thêm nhiều cây xanh, lắp đặt thêm đài phun nước và vòi hoa sen phun trên đường phố để giúp cho việc đi bộ trở thành một trải nghiệm thú vị hơn đối với người dân.
Bên cạnh đó, bà Homeier cũng cho biết thêm rằng hệ thống đèn giao thông thông minh cũng được triển khai để làm cho các con đường thân thiện hơn với người đi bộ. Với hệ thống camera, TP có thể phát hiện những người đi bộ đang đến gần và dự đoán họ sẽ đi đâu tiếp theo. Khi người đi bộ chuẩn bị sang đường, đèn giao thông sẽ tự động chuyển sang màu xanh lục, có nghĩa là người đi bộ không phải đợi lâu ở đèn giao thông và giúp việc đi bộ ít bị gián đoạn hơn.
Ngoài ra, Vienna cũng đặc biệt quan tâm đến lực lượng nhân khẩu trẻ tuổi - thế hệ có thể thực sự mở ra tiềm năng để chuyển đổi sang dịch vụ di chuyển bền vững của TP trong tương lai.
Vienna đã thực hiện các chiến dịch nhằm vận động, khuyến khích trẻ em nên đi bộ nhiều hơn và đã thu hút được nhiều phản hồi tích cực. Đồng thời, TP cũng đã triển khai dự án "đường trường học" làm cho một số con đường trở nên an toàn hơn đối với trẻ em đi bộ.
Cụ thể, vào ngày đi học, các phương tiện giao thông bị cấm đi vào các "đường trường học" 30 phút trước và sau khi kết thúc giờ học. Thay vì đặt hoàn toàn gánh nặng cho trẻ em, TP tập trung vào việc làm cho các con đường trở nên thân thiện hơn với trẻ em.
Đảm bảo tất cả người dân tiếp cận được với giao thông thông minh
Bất kể mạng lưới giao thông công cộng và các chương trình chia sẻ xe có mở rộng đến đâu, TP phải đảm bảo rằng tất cả mọi người đều có thể tiếp cận được một cách dễ dàng.
Bà Homeier khẳng định, đảm bảo tất cả mọi người đều có thể đi lại trong TP mà không cần sở hữu ô tô là nguyên tắc chính dẫn dắt các chiến lược di chuyển thông minh của Vienna.
Vienna đang thực hiện các bước để làm cho việc di chuyển được tích hợp hơn nữa. Thông qua ứng dụng di động WienMobil, người dùng có thể truy cập các phương thức di chuyển khác nhau trên một nền tảng duy nhất. Ngoài ra, ứng dụng còn có công cụ lập kế hoạch tuyến đường giúp người dùng tìm tuyến đường nhanh nhất giữa các địa điểm không chỉ bằng phương tiện công cộng mà còn bằng xe đạp và đi bộ.
Đặc biệt, người dùng cũng có thể sử dụng ứng dụng như một nền tảng một cửa để đặt vé cho các phương tiện giao thông công cộng và các dịch vụ khác, chẳng hạn như chương trình chia sẻ xe hơi và chia sẻ xe đạp, thuận tiện hơn so với việc sử dụng nhiều ứng dụng di động.
Di chuyển là một nhu cầu thiết yếu của xã hội, một TP để có thể phát triển bền vững được thì phải giải quyết được các vấn đề giao thông đô thị. Bằng cách kết hợp công nghệ với sự tham gia tích cực của người dân, Vienna đã trở thành biểu tượng, mô hình tiêu biểu về khả năng chuyển đổi sang phương tiện di chuyển thông minh./.
