Sáng 28/12, Hội nghị báo chí toàn quốc tổng kết công tác năm 2019, triển khai nhiệm vụ năm 2020 đã khai mạc tại TP. Hải Phòng. Hội nghị nhằm đánh giá đúng ưu điểm, thành tích của báo chí trong năm 2019; chỉ ra những hạn chế, khuyết điểm trong hoạt động báo chí và công tác chỉ đạo, quản lý báo chí; nhận diện xu hướng, thách thức và từ đó xác định những nhiệm vụ, giải pháp cho năm 2020 và các năm tiếp theo.
Toàn cảnh Hội nghị
Tham dự hội nghị có Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng; Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; lãnh đạo các bộ, ban, ngành cùng đại diện hàng trăm cơ quan báo chí, hội, chi hội báo chí cả nước…
Vượt khó hoàn thành nhiệm vụ chính trị
Báo cáo tại hội nghị chỉ rõ năm 2019 là năm có nhiều dấu ấn quan trọng trong công tác chỉ đạo, quản lý và hoạt động báo chí.
Các cơ quan tập trung cao điểm thực hiện Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 (Quy hoạch báo chí). Trong 11 tháng đầu năm 2019, cả nước có 850 cơ quan báo in, báo điện tử, giảm 18 cơ quan báo chí so với năm 2018. Tổng doanh thu của báo chí in và báo chí điện tử trong năm 2019 tăng nhẹ (tăng 0,5%) so với năm 2018, ước đạt 4.923 tỉ đồng (báo in: 3.558 tỉ đồng, báo điện tử: 1.365 tỉ đồng).
Về phát thanh - truyền hình, hiện có 72 cơ quan có giấy phép hoạt động phát thanh -truyền hình với 2 đài quốc gia, 64 đài địa phương, 5 kênh truyền hình, với tổng số 87 kênh phát thanh và 193 kênh truyền hình (tăng thêm 2 kênh truyền hình so với năm 2018). Số cơ quan tự chủ hoàn toàn kinh phí chi thường xuyên là 16; tự chủ một phần: 51; ngân sách nhà nước đảm bảo chi thường xuyên: 5. Tổng doanh thu năm 2019 của 72 Đài phát thanh - truyền hình đạt: 11.394 tỷ đồng (tăng 4,1% so với năm 2018), trong đó doanh thu quảng cáo là 9.067 tỷ đồng.
Cả nước hiện có trên 41.000 người đang công tác tại các cơ quan báo chí (cả 4 loại hình), trong đó có 20.407 trường hợp đã được cấp thẻ nhà báo.
Các đại biểu tham dự Hội nghị
Năm 2019, công tác thông tin tuyên truyền tập trung trọng tâm vào một số vấn đề lớn như: Phát triển kinh tế - xã hội; tăng cường quốc phòng, an ninh; chăm lo công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị; đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.
Tuyên truyền thông tin đối ngoại, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, thành tựu đổi mới của Việt Nam với bạn bè quốc tế và đồng bào ta sinh sống, làm việc ở nước ngoài bằng nhiều hình thức, loại hình, ngôn ngữ khác nhau. Tuyên truyền bảo vệ chủ quyền biển, đảo, trong đó tập trung tuyên truyền, cổ vũ ý chí quyết tâm và lập trường nhất quán của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đối với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc.
Thực hiện tốt công tác tuyên truyền, xây dựng văn hóa, con người Việt Nam, nâng cao đời sống tinh thần cho toàn dân, nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số.
Các cơ quan báo chí có chuyển biến rõ nét trong việc chủ động tham gia đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, với nhiều hình thức thông tin phong phú. Một số cơ quan báo chí đã mở chuyên mục, tăng cường và nâng cao chất lượng thông tin về nội dung này, như: Báo Quân đội nhân dân, Báo Nhân dân, Tạp chí Cộng sản, Đài Truyền hình Việt Nam Đài Tiếng nói Việt Nam, Tạp chí Quốc phòng toàn dân… Số lượng, chất lượng các chuyên mục, chương trình, tin bài mở mới đã tăng lên đáng kể.
Nhiều cơ quan báo chí đã có đổi mới mạnh mẽ trong việc đầu tư nâng cao chất lượng bài báo, trang báo, chương trình, kênh chương trình, tạo ra những tác phẩm báo chí có giá trị, có tác động xã hội lớn, đạt hiệu quả về thông tin tuyên truyền. Đổi mới, tiếp cận công nghệ làm báo hiện đại để đưa thông tin báo chí lên các hạ tầng, nền tảng truyền thông khác nhau để tăng khả năng tiếp cận tốt nhất của người dân đối với thông tin.
Hoạt động liên kết, hợp tác sản xuất, trao đổi chương trình được các cơ quan báo chí, nhất là các đài phát thanh truyền hình, đẩy mạnh vừa tạo ra những chương trình hay, hấp dẫn khán, thính giả, vừa tạo thêm nguồn thu quảng cáo để bù đắp chi phí, duy trì hoạt động, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho ngân sách nhà nước.
Tăng cường kỷ cương, kỷ luật trong quản lý báo chí
Trong năm 2019, công tác chỉ đạo, định hướng, tổ chức thông tin cho báo chí; quản lý thông tin trên báo chí, xử lý thông tin xấu độc trên không gian mạng đạt được nhiều kết quả tích cực, bảo đảm nguyên tắc một đầu mối trong chỉ đạo, định hướng thông tin.
Hoạt động chỉ đạo, định hướng, quản lý thông tin báo chí ngày càng bám sát hơn với thực tế đời sống xã hội; chủ động nắm bắt các sự kiện, kịp thời thông tin, định hướng dư luận xã hội bảo đảm khách quan, chính xác, có trọng tâm, trọng điểm, với tinh thần kiên quyết đổi mới “Làm gương, kỷ cương, trọng tâm, bứt phá” và theo phương châm: “Chủ động, kịp thời, thống nhất, hiệu quả, đồng bộ, thuyết phục”.
Đặc biệt, việc chỉ đạo sát sao, kịp thời định hướng thông tin của cơ quan chỉ đạo khiến cho ý thức chung về kỷ cương, kỷ luật của công tác quản lý báo chí cũng được tăng cường.
Những sai phạm trong hoạt động báo chí tiếp tục được xử lý, bảo đảm để các cơ quan báo chí hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích, đúng quy định của pháp luật về báo chí. Nhiều cơ quan báo chí vi phạm đã bị đình bản có thời hạn, một số nhà báo vi phạm đã bị thu hồi thẻ nhà báo. Việc xử lý nghiêm minh các hành vi vi phạm đã góp phần duy trì trật tự, kỷ cương trong hoạt động báo chí, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.
Trong năm 2019, các cơ quan quản lý nhà nước đã tiến hành thanh tra, kiểm tra và xử phạt vi phạm hành chính 29 cơ quan báo chí, chủ yếu là hành vi thông tin sai sự thật gây hậu quả nghiêm trọng; thu hồi Thẻ nhà báo đối với 3 trường hợp.
Các cơ quan chỉ đạo, quản lý báo chí đã tập trung rà soát, kiểm tra, chỉ rõ các biểu hiện của việc “báo hóa” báo điện tử, trang thông tin điện tử... triển khai nhiều giải pháp quyết liệt, cụ thể để khắc phục tình trạng này.
Tuy nhiên, công tác chỉ đạo, định hướng, quản lý báo chí có thời điểm chưa đáp ứng yêu cầu đề ra, có thời điểm còn chậm trong phối hợp, trao đổi, cung cấp thông tin cho báo chí. Việc xử lý tình trạng “báo hóa” tạp chí điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp còn rất chậm, lúng túng trong nhận thức và hành động. Việc hướng dẫn triển khai Quy hoạch báo chí còn chậm. Cơ quan quản lý nhà nước chưa kịp thời ban hành cơ chế, chính sách tạo điều kiện thuận lợi để giải quyết vấn đề kinh tế báo chí, cơ chế đặt hàng báo chí. Một số sai phạm của cơ quan báo chí chưa được chủ động phát hiện sớm để xử lý nghiêm, kịp thời.
Sự phối hợp giữa cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản trong quản lý báo chí có lúc, có nơi còn chưa chủ động, kịp thời.
Công tác chỉ đạo, quản lý thông tin chưa bao quát toàn diện, có phần tách rời báo chí và truyền thông xã hội, không thấy báo chí và truyền thông xã hội cùng nằm trong “hệ sinh thái”, có sự tác động qua lại lẫn nhau.
Việc quản lý thông tin báo chí ngày càng khó khăn hơn, nhất là nhiều cơ quan báo chí phát triển loại hình báo điện tử, cập nhật thông tin liên tục (dẫn tới nguy cơ có nhiều sai phạm hơn) tạo ra áp lực cho cơ quan quản lý phải tăng cường giám sát liên tục và xử lý nhanh trong khi còn hạn chế về nhân lực và thời gian.
Cùng với những ưu điểm, kết quả đã nêu, hoạt động báo chí còn bộc lộ những khuyết điểm, hạn chế.
Nhận diện thẳng những khuyến điểm, hạn chế
Cụ thể là: Thông tin không đúng tôn chỉ, mục đích được quy định trong giấy phép, tập trung chủ yếu ở tạp chí điện tử thuộc các hội nghề nghiệp, khối đoàn thể, ngành.
Bên cạnh đó tình trạng thông tin sai sự thật, xúc phạm uy tín của tổ chức, danh dự, nhân phẩm của công dân vẫn chiếm tỷ lệ cao trong các hành vi vi phạm của báo chí. Sở dĩ khuyết điểm này vẫn còn cao là do sự buông lỏng trách nhiệm của người đứng đầu; do quy trình kiểm định nội dung thông tin và công tác biên tập, duyệt đăng tải tin, bài chưa chặt chẽ.
Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Võ Văn Thưởng, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng các đại biểu dự hội nghị. Ảnh VGP/Đình Nam
Tình trạng cơ quan báo chí đưa tin, bài thiếu thận trọng, nhạy cảm về chính trị, chưa chấp hành nghiêm chỉ đạo về thông tin, đưa quá nhiều thông tin liên quan đến vấn đề tiêu cực, mặt trái của xã hội.
Tính xây dựng, phản biện và sức chiến đấu của nhiều tuyến tin, bài chưa cao, chưa làm tốt việc thẩm định, kiểm chứng nguồn tin nên đã cho đăng tải thông tin không chính xác, hoặc sai sự thật, gây bức xúc trong dư luận xã hội, tập trung nhiều ở báo chí điện tử.
Một số chương trình liên kết trên truyền hình, tập trung ở các chương trình giải trí, trò chơi truyền hình (game show), truyền hình thực tế, chưa được quản lý chặt chẽ, đã để xảy ra một số sai sót trong nội dung thông tin, như: Hình ảnh, lời thoại phản cảm, câu khách, thiếu tính thẩm mỹ, giáo dục, không phù hợp với văn hóa, thuần phong mỹ tục Việt Nam…
Tình trạng “báo hóa” tạp chí điện tử bước đầu được khắc phục song vẫn còn diễn biến phức tạp, cần phải được xử lý quyết liệt, dứt điểm trong những năm tới.
Việc quản lý phóng viên của một số cơ quan báo chí chưa thực sự chặt chẽ, để xảy ra tình trạng phóng viên khi tham gia mạng xã hội có những phát biểu, bài viết đăng tải trên trang mạng cá nhân về một số vấn đề nóng, vụ việc tiêu cực trái quan điểm chỉ đạo, có xu hướng kích động, gây nhiễu dư luận.
Sự tụt hậu về công nghệ, về phương thức làm báo hiện đại trong bối cảnh truyền thông xã hội, đặc biệt là mạng xã hội nước ngoài có bước phát triển vượt bậc về khoa học, ứng dụng công nghệ.
