Độc đáo lễ hội Trỉa lúa
Những ngày này, bà con dân tộc Bru – Vân Kiều sống ở xã miền núi Trường Sơn (huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình) đang hòa mình vào lễ hội Trỉa lúa một năm chỉ diễn ra một lần, không khí sôi nổi, tiếng hò reo của bà con dân bản khiến rộn ràng cả một vùng núi.
Già làng Hồ Ai (ở xã Trường Sơn, huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình), cho biết: "Bà con Bru – Vân Kiều nơi này luôn tôn thờ thần lúa, xem đây là vị thần quan trọng nhất mang lại ấm no, hạnh phúc. Bởi trước đây, chúng tôi thường sống du canh du cư, "phát, đốt, cốt, trỉa" để trồng lúa nên các công đoạn quá đỗi quen thuộc.
Hiện, việc "phát, đốt, cốt" để làm nương rẫy đi vào dĩ vãng. Chỉ còn lại công đoạn "trỉa" là bà con vẫn gìn giữ và phát huy đến ngày nay. Thế nên, chúng tôi duy trì và nâng lên thành lễ hội với ý nghĩa khi đem hạt giống trỉa xuống đất sớm nảy mầm, cây cối tốt tươi hướng tới mùa màng bội thu".
Năm nay, lễ hội Trỉa lúa vẫn diễn ra theo nghi thức, nghi lễ truyền thống của đồng bào Bru - Vân Kiều với phần lễ và phần hội.
Về phần lễ, việc tế sống (hiến sinh) lợn được xem là phần khai lễ. Khi già làng báo lệnh khai lễ, bà con dân bản đứng khép vòng quanh con lợn, người thẳng, tôn nghiêm, mắt hướng về giữa.
Khi đã ổn định, già làng tay trái xách chai rượu, tay phải cầm chiếc ly thủy tinh nâng lên rót đầy rượu rồi miệng cất lời khấn to cho mọi người cùng nghe rồi tưới rượu từ chiếc ly đang cầm trên tay lên đầu lợn, thân lợn.
Vẫn chiếc ly ấy, già làng rót rượu trong chai ra đầy và chuyền vòng từ trái sang phải theo vòng người cùng đứng để uống hưởng lễ. Đồ tể bắt đầu múc nước bên khe dội rửa lợn cho sạch, tiến hành làm thịt rồi đem đi luộc chín. Sau đó, đồ lễ được bố trí để đưa lên khảm thờ.
Tiếp đó, già làng cùng các lão bản khác mặc đồng phục dân tộc ngồi tôn nghiêm trước khảm thờ, rồi già làng cất lời khấn cầu mong thần linh ban cho hạt giống chắc, khỏe nảy mầm tốt và không cho chim, chuột tới phá hoại mùa màng.
Dứt phần cầu khấn, bà con Bru – Vân Kiều đeo gùi trên vai, tay cầm gậy chọc lỗ đi xung quanh bãi đất để thực hiện nghi thức gieo hạt. Cúng xong tất cả, dân bản cùng nhau quây quần bên những mâm cỗ, bà con vừa ăn, vừa nói chuyện vui vẻ.
Sau phần lễ ăn uống là bước vào phần hội với nhiều trò chơi dân gian đặc sắc như ném đá trên sân đất nện, rồng rắn lên mây rồi đến ca múa hát truyền thống… để thắt chặt tình đoàn kết cho bà con dân làng.
Trỉa lúa – Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
Trò chuyện với PV Dân Việt, ông Hoàng Trọng Đức – Chủ tịch UBND xã Trường Sơn (huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình), chia sẻ: "Từ một công đoạn trong sản xuất nương rẫy truyền thống, "trỉa" lúa đã được bà con Bru – Vân Kiều nâng lên thành lễ hội, tạo động lực để thúc đẩy ngành du lịch phát triển".
Theo ông Hoàng Trọng Đức, du khách tới xã Trường Sơn những ngày này sẽ được hòa mình vào không khí lễ hội, tận mắt thấy những lễ nghi kỳ thú, được đánh chiêng, múa hát và ăn thịt lợn bản, uống rượu cần, qua đó, cảm nhận nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc của người dân nơi đây.
Năm 2021, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 608/QĐ-BVHTTDL công nhận lễ hội Trỉa lúa của đồng bào Bru – Vân Kiều là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đó là bước tiến quan trọng để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của người Bru - Vân Kiều sống trên dãy Trường Sơn hùng vĩ.
