ảnh minh họa
Nicotin - một phần nguyên nhân gây nghiện thuốc lá
Nicotin là thành phần tự nhiên có trong cây thuốc lá, là chất gây nghiện. Tuy nhiên các chuyên gia y tế cho rằng, nhiều sự thật về nicotin cần được hiểu đủ và đúng. Việc hiểu đúng về nicotin sẽ giúp các quốc gia xác định đâu là mục tiêu cần ngăn chặn trong chiến lược chống tác hại thuốc lá.
Nicotin còn được tìm thấy trong một số loại ớt hoặc cà tím, cà chua và khoai tây. Là chất gián tiếp giải phóng dopamine trong các khu vực khoái cảm và hoạt động nhiều của não, tạo cảm giác dễ chịu cho người dùng. Là một trong những nguyên nhân góp phần gây nên tình trạng nghiện.
Tuy nhiên, nicotin không phải là nguyên nhân duy nhất khiến nhiều người không thể bỏ hút thuốc. Việc nghiện hút thuốc dựa trên sự kết hợp của nicotin và các thành phần khác trong khói thuốc lá điếu cùng với các hành vi có điều kiện (cách thức sử dụng thuốc lá) như thói quen cầm, hút thuốc lá khi giải lao hoặc động tác rít, hít điếu thuốc, dẫn tới hiện tượng "nghiện hành vi".
Nếu nicotin là nguyên nhân duy nhất gây nghiện hút thuốc, bất kỳ người hút thuốc nào sử dụng miếng dán nicotin sẽ có thể bỏ hút thuốc ngay lập tức. Do vậy, các chuyên gia khẳng định khi đề cập cai thuốc lá phải bao gồm cai nicotin và cả thay đổi hành vi.
Ngoài ra, còn có sự nhầm lẫn khác liên quan đến nicotin và các bệnh lý do hút thuốc lá gây ra. Phần lớn người ta vẫn "kết tội" nicotin là nguyên nhân gây ra các bệnh liên quan đến thuốc lá. Theo nghiên cứu của Viện Y tế và Chăm sóc sức khỏe quốc gia Anh quốc, các độc tố và chất gây ung thư trong khói thuốc lá mới là nguyên nhân chính gây ra bệnh tật và tử vong, không phải là do nicotin.
Nghiên cứu trên chuột của Murphy và Maier năm 2011 cũng đã "minh oan" cho nicotin khi chỉ ra rằng những chỉ số về đặc tính sinh ung thư (ví dụ: Số lượng u phổi) ở những con chuột được sử dụng nicotin so với những con chuột trong nhóm còn lại không đem lại sự khác biệt có ý nghĩa thống kê.
Cơ quan Nghiên cứu Ung thư quốc tế (IARC) thuộc WHO cũng từng khẳng định nicotin là chất gây nghiện, chứ không phải nguyên nhân chính dẫn đến các bệnh liên quan đến hút thuốc như ung thư phổi cùng các bệnh về tim mạch.
Khói thuốc lá mới thực sự nguy hiểm
Gắn liền với thuốc lá, nhưng thực tế nicotin được sử dụng rộng rãi trong y khoa, thông qua quá trình điều chế "nicotin sạch". Loại nicotin dược phẩm được điều chế từ các loại cây trong họ thuốc lá, với các chủng có năng suất cao đặc biệt. Các nhà điều chế dùng dung môi hóa học để hòa tan nicotin từ cây thuốc lá. Sau khi lọc bỏ các chất hữu cơ, các hóa chất và dung môi hóa học thì chiết xuất nicotin với tỷ lệ nguyên chất trong khoảng hơn 99% sẽ là sản phẩm cuối cùng thu được.
Các sản phẩm nicotin thay thế đang được sử dụng trong việc điều trị cai nghiện thuốc lá được điều chế từ chiết xuất nicotin này. Các chuyên gia nhấn mạnh, nếu nicotin mà ngành y tế dùng trong các liệu pháp cai thuốc lá thông thường như miếng dán nicotin, xịt nicotin, kẹo gum nicotin… không bị xem là vấn đề, thì nicotin trong thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, hay thuốc lá ngậm cũng không thể bị đối xử phân biệt.
Trong vài năm qua, thế giới đã chứng kiến những thành công lớn trong việc giảm tỷ lệ hút thuốc lá điếu, đặc biệt là ở các quốc gia nơi những người đang hút thuốc có nhiều sản phẩm thay thế giảm tác hại để để họ dễ dàng chuyển đổi.
Ví dụ, Cơ quan Y tế công cộng Anh (PHE) đã tích cực khuyến cáo những người hút thuốc lá điếu chuyển đổi sang các sản phẩm thuốc lá không khói (như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, thuốc lá ngậm) để thay thế. Điều đó cho phép các khung pháp lý rất tiến bộ đối với quy định quản lý thuốc lá không khói được ban hành. Nhờ những chính sách này, tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở Anh đã giảm 25% kể từ năm 2013 (khi thuốc lá không khói trở nên phổ biến).
Nhờ sự cởi mở đối với thuốc lá ngậm (snus), tỷ lệ người trưởng thành hút thuốc lá điếu ở Thụy Điển thấp nhất trong số các quốc gia phát triển, chỉ ở mức 7%. Kết quả là tỷ lệ mắc các bệnh do hút thuốc lá thấp hơn. Na Uy đã trải qua thành công tương tự.
Thuốc lá và những sản phẩm có chứa nicotin vẫn được khuyến cáo không nên sử dụng, đặc biệt đối với phụ nữ mang thai hoặc cho con bú, người có các bệnh liên quan đến tim mạch, tiểu đường, huyết áp cao…Nhưng thực tế chỉ có 8-10% người hút thuốc lá điếu có thể cai nghiện thành công mặc dù đã được khuyến cáo, giải thích và cung cấp các giải pháp hỗ trợ cai thuốc miễn phí.
Do vậy, những tổ chức y tế trên toàn cầu đã thay đổi chiến lược, xác định rõ khói của thuốc lá đốt cháy mới là mục tiêu cần loại trừ, không phải nicotin. Đến nay đã có nhiều cuộc hội thảo về nicotin trên toàn cầu như GTNF (The Global Tobacco & Nicotine Forum) đã được tổ chức với nhiều chuyên gia, khoa học trong ngành nhằm cung cấp thông tin đầy đủ và toàn diện về nicotin.
Việc hiểu rõ nicotin sẽ giúp cho chiến lược kiểm soát thuốc lá của từng quốc gia được xác định đúng đắn thay vì sa đà vào "cuộc chiến nicotin" và lý tưởng hóa thế giới không thuốc lá. Điều này sẽ làm cho hành trình ngăn chặn nạn thuốc lá và khói thuốc lá trên toàn cầu sẽ trở nên khó khăn và xa hơn so với mục tiêu mong đợi.
