Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ hút thuốc lá cao nhất trên thế giới. Đẩy mạnh việc cai thuốc lá sẽ là chìa khóa để đảo ngược xu hướng toàn cầu hiện nay về tử vong liên quan đến thuốc lá trong vài thập kỷ tới. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu các can thiệp hỗ trợ cai thuốc lá hiệu quả ở các nước có thu nhập trung bình thấp, trong đó có Việt Nam. Để tăng tỷ lệ cai thuốc, các sáng kiến can thiệp phải dễ dàng tiếp cận, thích nghi với bối cảnh và văn hóa địa phương, và có thể tiếp cận được với số lượng lớn người hút thuốc lá. Công nghệ di động chi phí thấp sử dụng tin nhắn văn bản hoặc hệ thống tin nhắn ngắn (SMS) để cung cấp can thiệp về sức khoẻ hành vi đáp ứng được các tiêu chí này và cho thấy cơ hội tiếp cận để chăm sóc sức khỏe cho số lượng lớn những người hút thuốc chưa được tận dụng.
Ts. Bs. Nguyễn Trương Nam, Viện trưởng Viện nghiên cứu Y – Xã hội học trình bày kết quả chương trình tin nhắn hỗ trợ cai thuốc lá.
Hiệu quả của phương pháp can thiệp bằng tin nhắn đã được ghi nhận trên thế giới không chỉ đối với cai thuốc lá và còn đối với nhiều loại bệnh khác. Bên cạnh đó, các nghiên cứu trên thế giới cũng đã chỉ ra rằng những người sử dụng tin nhắn hỗ trợ cai thuốc có khả năng cai thuốc thành công cao gấp đôi so với những người cai thuốc không sử dụng.
Chương trình tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá là kết quả của dự án “Xây dựng và thử nghiệm tính phù hợp và khả thi của hệ thống tin nhắn hỗ trợ cai thuốc lá tại Việt Nam do Viện nghiên cứu Y - Xã hội học, Trường đại học New York – Mỹ, Đại học Y Hà Nội, Trung tâm y tế quận Nam Từ Liêm phối hợp triển khai tại phường Mễ Trì và phường Tây Mỗ, Quận Nam Từ Liêm, TP Hà Nội từ 08/2017 - 06/2019. Mục tiêu của dự án nhằm xây dựng và thử nghiệm tính khả thi và phù hợp của hệ thống tin nhắn hỗ trợ cai thuốc lá/thuốc lào nhằm giúp người hút thuốc cai nghiện thuốc lá/thuốc lào và cải thiện sức khỏe của họ.
Chương trình tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá được thiết kế dựa trên thư viện tin nhắn hỗ trợ cai thuốc lá được sử dụng tại Mỹ và các nước phát triển và được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh văn hóa, xã hội đối với người hút thuốc tại Việt Nam. Thời gian của chương trình tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá là 43 ngày bao gồm 14 ngày trước ngày cai thuốc, ngày cai thuốc và 28 ngày sau ngày cai thuốc. Khi tham gia chương trình, người tham gia sẽ được hướng dẫn để chọn ngày cai thuốc và hệ thống sẽ dựa vào ngày cai thuốc này để tùy chỉnh thời gian gửi tin nhắn cho phù hợp với ngày cai thuốc của người tham gia. Mỗi ngày người tham gia sẽ nhận được từ 2-3 tin nhắn hỗ trợ cai thuốc từ chương trình với các nội dung về tác hại của hút thuốc lá/thuốc lào, lợi ích của cai thuốc lá/thuốc lào, củng cố quyết tâm cai thuốc, các yếu tố kích thích hút thuốc, các biện pháp giúp người hút thuốc vượt qua cơn thèm thuốc, …
Hệ thống tin nhắn được thiết kế là hệ thống tin nhắn hai chiều, bên cạnh việc hệ thống chủ động gửi tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tới người tham gia, hệ thống cũng được thiết kế để có thể trả lời những phản hồi của người tham gia chương trình theo cú pháp có sẵn để cung cấp thêm các hỗ trợ cho người tham gia trong quá trình cai thuốc như các cú pháp về tin nhắn mẹo cung cấp thêm các mẹo cai thuốc cho người tham gia khi họ cảm thấy thèm thuốc, các tin nhắn động viên, củng cố quyết tâm cai thuốc của người tham gia.
Ts. Bs. Nguyễn Trương Nam, Viện trưởng Viện nghiên cứu Y – Xã hội học cho biết: Dựa trên các kết quả nghiên cứu đối với người hút thuốc để điều chỉnh và hoàn thiện thư viện tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá, Viện nghiên cứu Y-Xã hội học đã triển khai thử nghiệm hệ thống tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá đối với 100 người hút thuốc được phân bổ ngẫu nhiên vào 2 nhóm can thiệp và đối chứng: 50 người thuộc nhóm can thiệp được nhận đầy đủ tin nhắn đã được thiết kế trong chương trình, 50 người thuộc nhóm đối chứng chỉ nhận được 2 tin nhắn khảo sát/tuần.
Kết quả đánh giá ban đầu cho thấy 98% người tham gia thấy hài lòng/rất hài lòng; 96% thấy chương trình dễ sử dụng; 94% trả lời rằng tin nhắn giúp họ cai thuốc; 96% mong muốn sử dụng chương trình tin nhắn. Điều nay cho thấy hệ thống tin nhắn điện thoại hỗ trợ cai thuốc lá là khả thi và được chấp nhận bởi những người tham gia chương trình
Khảo sát tại thời điểm chương trình kết thúc cho thấy có 20% người tham gia được nhận đầy đủ tin nhắn từ chương trình trả lời đã cai hút thuốc (được xác nhận bởi chỉ số sinh hóa – đo CO khí thở<10ppm), trong khi đó kết quả này trong nhóm đối chứng là 2%.
Chương trình tin nhắn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá có thuận lợi là tỷ lệ sử dụng điện thoại di động tại Việt Nam cao. Đây cũng là hình thức hỗ trợ ít tốn kém và có thể triển khai ở quy mô lớn hơn so với tư vấn trực tiếp.
Tuy nhiên,chương trình thử nghiệm được thực hiện trên quy mô khá nhỏ vẫn cần có thêm những chương trình thử nghiệm trên quy mô lớn hơn để chứng minh tính hiệu quả của chương trình cũng như đề xuất nhân rộng chương trình.
Trong thời gian tới, Viện nghiên cứu Y – Xã hội học sẽ tiếp tục tìm kiếm các nguồn tài trợ để có thể triển khai nghiên cứu thử nghiệm trên quy mô lớn hơn làm cơ sở cho các nhà hoạch định chính sách đề xuất nhân rộng chương trình trên phạm vi toàn quốc.
