Chuyển đổi số và "cỗ máy kiếm tiền" cho người nông dân

 Người nông dân và sàn thương mại điện tử

Thực tế, có nhiều điều chúng ta cần cẩn bị hơn để bước đà "chuyển đổi số" này có thể thực sự trở thành một "cỗ máy kiếm tiền cho nông dân" trong tương lai gần, biến những điều tốt đẹp trong hiện tại trở thành động lực để đưa nông sản phát triển một cách bền vững. 

Trong thời điểm hiện tại tôi thấy dự án ShopeeFarm khởi xướng hồi tháng 4/2021 đang là một trong những dự án nổi bật nhất và có khả năng đi được lâu dài nhất với người nông dân khi mục đích & hành động của họ khá thực tế với mục tiêu cụ thể là thúc đẩy số hoá cho các mô hình kinh doanh nông sản truyền thống, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ, hợp tác xã, các hộ nông dân.

Shopee nắm bắt đúng thời điểm & làm tốt vai trò là đơn vị "trung gian" để kết nối người mua và người bán nông sản. Nhưng rõ ràng, họ đang can thiệp khá sâu vào việc thiết kế hình ảnh sản phẩm (Media) cho người dân, điều mà các hộ nông dân không thể làm được một cách hiệu quả ngay lúc này. Điều đó làm tôi liên tưởng đến Foodmap.asia, một nền tảng khác hoạt động khá nổi bật tại khu vực phía Nam cũng đang nỗ lực kết nối người nông dân, nhà sản xuất với người tiêu dùng bằng cách cung cấp các dịch vụ về thông tin, hình ảnh sản phẩm, địa phương nơi sản xuất.

Tôi nhận thấy, đó là sự phân tách chuyên môn khá rõ ràng, các nền tảng thương mại điện tử đã chủ động tiếp cận người nông dân ngay khi nhận thấy "nông sản cần một đầu ra mới" để thuyết phục họ chuyển đổi số, dịch chuyển từ cửa hàng truyền thống sang các cửa hàng "ảo" đưa sản phẩm lên nền tảng. Họ nhận về phần mình vai trò "tiếp thị số", một bước vô cùng quan trọng nếu muốn đưa được sản phẩm lên internet để tiếp cận với người mua trên toàn quốc. 

Vai trò của Media rất quan trọng và ai cũng hiểu được điều đó. Sản phẩm tốt nhưng hình ảnh quảng cáo phải đẹp thì mới thu hút được sự quan tâm của người mua. Nhưng với người nông dân, chi phí để có những thứ này quả thực hơi xa vời, với mức giá trung bình hiện tại khoảng 500.000 VNĐ cho một tấm ảnh chụp sản phẩm có ý tưởng, hay 100.000 VNĐ cho một hình ảnh sản phẩm thì đó là một mức giá khá cao. Thêm nữa khi những bức ảnh đã không còn quá hiệu lực thì chi phí cho những video clip giới thiệu sản phẩm ở mức 5.000.000 - 10.000.000 VNĐ lại càng trở nên không thực tế.

Vì thế, theo tôi để đi đường dài, sự hỗ trợ này cần phải bền vững, và các doanh nghiệp thương mại điện tử nên có một chiến thuật tiếp cận dài hơi hơn. Những sự hỗ trợ ban đầu sẽ là nền tảng và phương án hỗ trợ, chuyển giao cho nhóm những nông dân trẻ, hợp tác xã công nghệ sản xuất hình ảnh sẽ là một chiến lược đúng đắn. Tư duy công nghệ không quá phức tạp với những phần mềm như canva, điện thoại thông minh giá rẻ chỉ cần sau vài lần hướng dẫn họ có thể chủ động thực hiện ở một mức độ hiệu quả nhất định.

Một vấn đề khác mà tôi nghĩ đến nữa, đó là "traffic" (giao thông) mạch máu lưu chuyển của các nền tảng thương mại điện tử. Không phải lúc nào sự hỗ trợ để tiêu thụ nông sản cũng ở mức độ "sẵn sàng" như lúc này vì vậy chúng ta cũng cần tính đến một chặng đường dài hơn khi các gian hàng nông sản cạnh tranh sòng phẳng với các loại hàng hoá khác trên các nền tảng thương mại điện tử trong tương lai.

Chuyển đổi số ngay hôm nay

Một người bạn của tôi nhắn tin qua Zalo và nhờ tôi tư vấn cho người nhà của anh ấy để làm sao tiêu thụ được nhãn vườn vì năm nay được mùa. Anh ấy đọc báo thấy người ta bán hàng qua mạng rất nhiều nên cũng muốn thử xem sao.

Tôi có hỏi sơ qua, sản phẩm quả thực rất tốt và quyết định thử tư vấn cho anh ấy những điều đơn giản nhất và tôi nghĩ rằng những điều này cũng hữu ích cho rất nhiều nông dân khác, nhưng lên mạng đọc thông tin một hồi thì bỏ cuộc vì phức tạp quá hay đọc không hiểu gì hết, hoang mang và chẳng biết bắt đầu từ đâu. 

Câu chuyện đầu tiên tôi muốn nói đến là anh bạn này vô danh như hầu hết những người nông dân khác thì bạn cũng đang trở thành một trong 80% những người đang tìm kiếm một cơ hội khác để tiêu thụ hàng hoá, và 20% còn lại họ đang tìm cách định vị mình để khách hàng có thể nhận diện ra họ và đặt niềm tin vào sản phầm, nói cách khác thì chi tiền để mua sản phẩm mà họ biết và tin tưởng.

Ví dụ: Không thể nói mãi rằng đây là nhãn Hưng Yên, mà đương nhiên nhãn Hưng Yên nổi tiếng rồi, nhưng quan trọng nhãn này được trồng ở nhà ai? Chữ "Ai" ở đây tôi muốn nhấn mạnh khi mà hàng hoá đã có nhãn hiệu, nhãn hàng, thương hiệu … thì nông dân cũng có "nhân hiệu".

Hãy thử bước chuyển đổi số đầu tiên bằng việc lập một tài khoản trên mạng xã hội Facebook bằng tên thật của bạn. Đừng mất công nghĩ đến những cái tên phức tạp khác, hãy sử dụng đúng tên thật của bạn sau đó kết nối với bạn bè, người thân và chia sẻ về "tình hình sản xuất" nông nghiệp của bạn, thì tôi tin rằng bạn sẽ có những đơn hàng đầu tiên ngay lập tức, điều đó rất đơn giản. 

Với mạng lưới người thân của bạn, những sản phẩm đó sẽ ngay lập tức được chia sẻ, kêu gọi và thậm chí những người thân đó sẽ chủ động tham gia chuỗi cung ứng hàng hoá của bạn với tư cách cộng tác viên bán hàng vì họ tin tưởng ở bạn đến mức sẵn sàng giới thiệu cho người khác. 

Đây là khái niệm "Influencer Marketing", một hình thức tiếp thị dựa trên sức ảnh hưởng. Nghe có vẻ khó hiểu nhưng khi áp dụng lại vô cùng thực tế chính những người thân đó lại là những Nano-Influencers, nhóm đối tượng có sức ảnh hưởng tương đối nhỏ, họ nhỏ nhưng bù lại họ là một nhóm có số lượng lớn và là người tiêu dùng trực tiếp của bạn.

Bạn quyết định sẽ trích một số tiền hoặc tặng vài cân nhãn để cảm ơn những người bạn, người thân này vì họ đã giới thiệu bạn bè của họ mua nhãn của bạn chẳng hạn, vậy thì bạn đã thực hiện rất thành công "Affiliate Marketing",  một khái niệm Marketing về tiếp thị liên kết khi biến những người bạn biết trở thành đại sứ cho "nhân hiệu của bạn".

Ngoài facebook, Zalo cũng phát huy vai trò tương tự như vậy nhưng sẽ giới hạn trong những người mà bạn biết qua số điện thoại.

Và đương nhiên, những kỳ tích "livestream" bán hàng gần đây đã trở thành động lực để bạn quyết định trở thành một nông dân số, bán hàng do chính mình sản xuất trên mạng điều này thì rất dễ đối với những người hoạt ngôn, có tài ăn nói và rất quan trọng là phải có nhiều bạn bè trên mạng xã hội. 

Nhưng bạn mới bắt đầu và chẳng biết phải nói gì, không lẽ chỉ loanh quanh mấy thứ "nhãn ngon lắm" hay "cây nhãn này được chăm sóc cẩn thận lắm" thì chắc câu chuyện của bạn không thể kéo dài quá 10 phút, livestream sẽ kết thúc ngay khi nó mới chỉ bắt đầu, và tất nhiên không ai kịp xem vì thế chẳng có hiệu quả nào được đem lại cả.

Bây giờ, tư duy khác đi một chút, vẫn vườn nhãn đó – bạn nhờ một người thân cầm điện thoại và ghi hình cảnh bạn tỉa cảnh, bắt sâu, tưới cây … thỉnh thoảng có thêm một bữa trưa dân dã ngay tại vườn, rồi bắt đầu nói về bao giờ thu hoạch, năm nay dự kiến được bao nhiêu tấn, tôi tin rằng những video này sẽ có hiệu quả nhất định.