Bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng luôn cần sự đồng hành của gia đình và nhà trường

Viện Nghiên cứu Quản lý phát triển bền vững MSD (thành viên Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng) cho biết, trong suốt hai năm chịu ảnh hưởng của dịch COVID-19, số lượng trẻ em ở Việt Nam có thiết bị kết nối Internet (như máy tính, smartphone, iPad…) đã tăng lên hơn 66%.

Bà Nguyễn Phương Linh: Vâng, bên cạnh những lợi ích mà công nghệ mang lại thì cũng có những mặt trái của công nghệ. Trẻ em lại là đối tượng đi đầu trong tiếp nhận những cái mới của thời đại công nghệ số này. Chính vì thế các em cũng có thể dễ gặp những rủi ro đó hơn, hoặc là đối tượng đích mà những kẻ xấu ở trên môi trường mạng có thể nhắm tới. Tôi cũng đồng ý với ý kiến là rủi ro trên môi trường mạng rất nhiều và trẻ em, thậm chí là cả người lớn nếu như không có những kỹ năng để tự bảo vệ mình thì sẽ rất dễ trở thành những nạn nhân của những nguy cơ trên môi trường mạng.

PV: Vậy, những nguy hại, hiểm họa nào trên không gian mạng có thể tác động tới trẻ em, thưa bà?

Bà Nguyễn Phương Linh: Thực ra thì những rủi ro trên môi trường mạng rất là đa dạng. Với sự phát triển của công nghệ, các nguy cơ này cũng phát triển theo và nó cũng luôn tiềm ẩn những hình thức rủi ro mới mà chúng ta không thể liệt kê hết được: có là thể mất thông tin cá nhân, bị lừa đảo trên mạng thông tin sai lệch, rồi các mối quan hệ tương tác trên mạng như là chẳng may kết bạn xấu, bị bắt nạt trên mạng, các em có thể xem các nội dung không phù hợp...

Hiện nay còn có những nguy cơ mới như trẻ tham gia những nhóm chat kín có những thông tin xấu độc, thậm chí là bị quấy rối, hay bị xâm hại môi trường mạng. Đôi khi những mối quan hệ hay sự xích mích trên môi trường mạng cũng có thể dẫn tới là trẻ bị bạo lực hay là bị xâm hại trong môi trường thực nữa. Chúng ta có thể thấy gần đây có những thử thách, những trò chơi vô cùng nguy hiểm với trẻ em, như là thử thách trốn trong tủ lạnh, máy giặt; rồi những trào lưu lệch chuẩn…

Những rủi ro này vô cùng đa dạng, vô cùng phức tạp và thực sự là không chừa một ai, nó có thể ảnh hưởng tới thể chất, tinh thần và sự phát triển toàn diện của trẻ nếu như trẻ không được bảo vệ hay không có những kỹ năng để phòng, chống, tự bảo vệ bản thân mình.

PV: Những biện pháp hiện nay bảo vệ trẻ em trên không gian mạng chúng ta đang có đã đủ an toàn và hiệu quả so với tốc độ phát triển hàng phút, hàng giây của những thông tin trên mạng xã hội hay chưa, thưa bà?

Bà Nguyễn Phương Linh: Vâng, cũng giống như xã hội, môi trường mạng thực ra là cũng là một xã hội ảo. Trên đó luôn có những kẻ xấu phát triển những công nghệ có thể nhắm tới trẻ em, biến trẻ thành nạn nhân của những rủi ro trên môi trường mạng.

Nếu chúng ta cứ chạy theo để giải quyết những sự vụ thì tôi nghĩ rất là khó. Mặc dù các cơ quan chức năng của Việt Nam và công nghệ Việt Nam có thể xử lý những vấn đề này. Nhưng theo tôi nếu chúng ta cứ đuổi theo thì không giải quyết được gốc của vấn đề.

Chính vì thế, mỗi trẻ em, gia đình và nhà trường phải tự hình thành những kỹ năng số của bản thân , tăng "sức đề kháng" bằng "vaccine kỹ năng" theo tôi nghĩ quan trọng hơn. Nhiệm vụ của Nhà nước vẫn là đầu tư những công nghệ, các doanh nghiệp cũng cần phải có những tiêu chuẩn cộng đồng, cần phải tuân thủ pháp luật, cũng như là tuân thủ những tiêu chuẩn để làm sao bảo vệ các đối tượng khách hàng của mình, đặc biệt là trẻ em. Tuy nhiên bên cạnh đó, gia đình và nhà trường phải có "vaccine" của chính bản thân mình để đề kháng với những rủi ro trên môi trường mạng.

PV: Giáo dục, trang bị cho trẻ em để các em có thể sống, tương tác và tự bảo vệ mình trên không gian mạng là biện pháp có ý nghĩa cốt lõi, tích cực nhất để mang lại sự an toàn cho trẻ em trên không gian mạng. Quan điểm của bà về vấn đề này như thế nào?

Bà Nguyễn Phương Linh: Vâng, tôi cũng rất là đồng ý với quan điểm giáo dục là cốt lõi. Chúng tôi hay quan niệm trẻ em phải là những công dân số chuẩn, tức là SNET, trong đó NET là Internet, Network, còn S thì chúng tôi có mấy chữ S liên quan đến giáo dục cho trẻ em như sau: Thứ nhất là SAFE, tức là an toàn: Trẻ em phải có kỹ năng để tự bảo vệ bản thân, gia đình và bạn bè an toàn trên môi trường mạng. Thứ hai là SMART, tức là các em nên có những kiến thức để sử dụng Internet thông minh, tận dụng những thành tựu của công nghệ để có thể phục vụ cho học tập vui chơi giải trí của mình trên môi trường mạng. Chữ S cuối cùng là SUPERB tức là tuyệt vời, đồng nghĩa việc các em có những trải nghiệm tuyệt vời trên không gian mạng, cũng có thể là SUPER nữa, tức là những siêu nhân - những người mà không phải chỉ để bảo vệ bản thân, mà còn phải có trách nhiệm đối với việc xây dựng một mạng lưới an toàn và lành mạnh.

Chính vì thế thì tôi nghĩ rằng, nếu như trẻ em của chúng ta có thể ở trong tâm thế là những công dân số, có quyền lợi, có trách nhiệm thì các em sẽ phát triển một cách toàn diện hơn. Chính các em mới là người tạo nên sự thay đổi để xây dựng một môi trường mạng lành mạnh và an toàn.

Tôi nghĩ rằng, nếu như bộ kỹ năng số được phổ biến tới tất cả trẻ em thì trẻ em sẽ được học, được tiếp cận công nghệ số, tạo ra sức đề kháng để chống chọi với những rủi ro môi trường mạng.

Trên cơ sở đó, chúng ta phải có những chương trình mang tính chất quốc gia để đào tạo cho giáo viên, hỗ trợ cha mẹ đồng hành cùng con an toàn môi trường mạng. Những mạng lưới cộng tác viên công tác xã hội để hỗ trợ khi các em gặp những rủi ro. Thực ra chúng ta đã có Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em 111 cũng là người bạn 24/7 để cho trẻ em bất kỳ gia đình nào có thể hỏi và tìm kiếm sự giúp đỡ khi cần.

Đặc biệt nhà trường và gia đình phải đóng vai trò là những người đồng hành cùng trẻ, tôn trọng quyền sử dụng Internet của trẻ và trên cơ sở vì lợi ích tốt nhất của con em của chúng ta. Từ đó hỗ trợ trong việc giáo dục chăm sóc và bảo vệ trẻ, chứ không phải là ngăn cấm trẻ, bao bọc trẻ quá sức để trẻ không được tận hưởng lợi ích mà Internet mang lại.

PV: Vâng, xin cảm ơn bà!