Ảnh minh họa
Sự phát triển bùng nổ của điện thoại di động đã làm gia tăng nhanh và mạnh số lượng thuê bao di động trên mạng viễn thông Việt Nam. Đây là điều kiện thuận lợi để các dịch vụ giá trị gia tăng không ngừng phát triển. Các công ty thông tin di động hoặc trực tiếp hoặc liên kết với các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ nội dung và có đầu số (CSP) để triển khai cung cấp dịch vụ nội dung. Chỉ cần gửi một tin nhắn, người sử dụng có thể tải hình ảnh, nhạc chuông, bài hát, tra cứu điểm thi, lấy kết quả xổ số, bóng đá, giá vàng, dự báo thời tiết, tư vấn tình cảm …, dịch vụ thông tin số đã đáp ứng nhu cầu được thông tin một cách kịp thời, nhu cầu giải trí lành mạnh, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần của đông đảo người sử dụng.
Tuy nhiên, bên cạnh các dịch vụ nội dung số thiết thực, lành mạnh, hiện nay người sử dụng dịch vụ di động đang phải đối mặt với nạn tin nhắn rác, tin nhắn lừa đảo, gây bức xúc, phiền nhiễu. Theo thống kê, hiện có 347 công ty CSP ký kết với các công ty thông tin di động và viễn thông để cung cấp dịch vụ, mỗi một CSP lại ký kết với vài chục công ty vệ tinh khác (gọi tắt là CP – doanh nghiệp làm nội dung, không có đầu số) để cùng cung cấp dịch vụ. Theo ông Nguyễn Văn Hùng, Chánh Thanh tra Bộ Thông tin Truyền thông, các CSP, CP đã sử dụng modem GSM/CDMA hoặc USB 3G có lắp SIM điện thoại và được kết nối với máy tính để nhắn tin rác, tin nhắn lừa đảo từ các thuê bao di động trả trước với tốc độ lên đến 10.000 tin nhắn/giờ. Tin nhắn rác đa số có nội dung không lành mạnh, liên quan đến bói toán, lô đề … hoặc có dấu hiệu lừa đảo như nhắn tin thông báo trúng thưởng, tặng nhạc chuông, hình ảnh nhưng khi chủ thuê bao di động nhắn tin đến đầu số theo hướng dẫn lập tức bị trừ tiền.
Nguyên nhân vì đâu?
Tin nhắn rác vẫn tồn tại rất phổ biến và thường gia tăng vào các dịp lễ tết, các đợt khuyến mại của doanh nghiệp viễn thông di động. Chi phí gửi tin nhắn rác ở mức rất rẻ, khoảng 20-30đ/1 tin, thậm chí có thời điểm chỉ khoảng 10-15đ/1 tin khiến cho đây trở thành kênh quảng cáo truyền thông đặc biệt rẻ. Người dùng khi nhận tin nhắn thường phải mở ra để đọc, nên quảng cáo qua tin nhắn là kênh quảng cáo rất hiệu quả. Nhiều tổ chức, cá nhân lựa chọn hình thức phát tán tin nhắn rác để truyền thông cho sản phẩm, dịch vụ của mình.
Có một nguyên nhân không kém quan trọng dẫn đến sự phát triển của tin nhắn rác xuất phát từ mối quan hệ giữa doanh nghiệp di động và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ nội dung. Theo ông Nguyễn Thành Trung, Phó Trưởng Phòng cấp phép, Cục Viễn thông, mặc dù theo mô hình hợp đồng hợp tác kinh doanh, nhưng thực chất vẫn là mô hình người cho thuê và người đi thuê, CSP thuê kho số (thuê hạ tầng) của doanh nghiệp di động. Đây không phải là mô hình win-win (hai bên cùng hưởng lợi) vì số lượng doanh nghiệp nội dung lớn hơn nhiều so với doanh nghiệp di động, nghĩa là cầu lớn hơn cung, lợi thế nghiêng về phía doanh nghiệp di động. Và mức độ xung đột giữa doanh nghiệp di động và CSP ngày càng cao, tập trung vào 4 vấn đề: 1) Mục tiêu chiến lược: Các doanh nghiệp di động đặt ra mục tiêu cho CSP phải cung cấp dịch vụ nội dung có tính đột phá, có giá trị gia tăng cao. Về phía CSP, kinh doanh khó khăn, tạo ra đủ doanh thu để bù đắp chi phí và có ít lợi nhuận đã vất vả rồi, vì vậy chất lượng dịch vụ của CSP vẫn còn thấp. 2) Lợi ích: Theo một số CSP, tỉ lệ phân chia doanh thu như hiện nay là chưa phù hợp, chưa phân tích rõ công sức các bên bỏ ra tương quan với mức lợi nhuận thu về. Theo số liệu của Thanh tra Thông tin và Truyền thông, tỉ lệ phân chia lợi nhuận giữa doanh nghiệp di động với CSP có chênh lệch lớn như sau: 79-21% đến 55-45% đối với đầu 4 số; 66-34% đến 58-42% đối với đầu 1900xxxx. 3) Về uy tín, thương hiệu: Tin nhắn rác mang lại lợi nhuận cho CSP, nhưng lại ảnh hưởng đến uy tín của nhà mạng. 4) Doanh nghiệp di động cũng chủ động cung cấp dịch vụ nội dung, cạnh tranh trực tiếp với CSP.
Hơn thế nữa, việc quản lý thuê bao di động trả trước còn nhiều bất cập nên các CSP dễ dàng mua được SIM thuê bao di động trả trước đã được kích hoạt và đăng ký thông tin thuê bao với số lượng lớn để phục vụ cho mục đích phát tán tin nhắn rác.
Môi trường cạnh tranh bình đẳng sẽ đẩy lùi tình trạng tin nhắn rác
Tạo điều kiện thuận lợi cho các CSP chủ động kinh doanh phát triển dịch vụ nội dung số, nếu CSP sản xuất các nội dung số tốt sẽ tạo ra nguồn doanh thu tốt, ổn định từ các dịch vụ này, hệ quả là tin nhắn rác và tin nhắn lừa đảo cũng ít đi, theo ông Nguyễn Thành Trung – đại diện Cục Viễn thông. Nghị định về quản lý cung cấp sử dụng dịch vụ Internet (chuẩn bị được ban hành) sẽ tạo ra khung pháp lý cho sự phát triển của doanh nghiệp dịch vụ nội dung số, CSP phải đăng ký hoạt động với Bộ Thông tin và Truyền thông, quy định quyền và nghĩa vụ cụ thể của các bên cung cấp và sử dụng dịch vụ nội dung số gồm doanh nghiệp di động, CSP và người sử dụng dịch vụ.
Ông Nguyễn Thành Trung cũng cho rằng, Bộ nên thu hồi các đầu số hiện nay doanh nghiệp di động đang cấp cho CSP để Bộ cấp trực tiếp cho các CSP. Bộ quản lý theo nguyên tắc bình đẳng, không phân biệt đối xử giữa các CSP khi đàm phán về kết nối, ký hợp đồng hợp tác kinh doanh. Doanh nghiệp di động hoạt động như một CSP thì phải hạch toán riêng.
Với sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý nhà nước, các doanh nghiệp di động và sự đồng hành tích cực của người tiêu dùng, nạn tin nhắn rác hy vọng sẽ được đẩy lùi, góp phần hình thành thị trường dịch vụ nội dung số cạnh tranh bình đẳng, công bằng, hướng tới cung cấp dịch vụ nội dung số chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người sử dụng.
