Theo Nghị định số 07/2021/NĐ-CP, dịch vụ thông tin được xác định là một trong sáu dịch vụ xã hội cơ bản trong chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022–2025. Hiện nay, hạ tầng viễn thông tại Việt Nam đã có những bước tiến vượt bậc. Theo báo cáo của Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT), hạ tầng băng rộng đã phủ sóng 99,73% số thôn trên toàn quốc và 100% xã, phường, thị trấn đã được triển khai cáp quang. Số liệu từ DataReportal đầu năm 2024 cho thấy, Việt Nam có 78,44 triệu người dùng Internet, đạt tỷ lệ 79,1% dân số.
Tuy nhiên, vùng DTTS và miền núi vẫn là "điểm trũng" trong tiếp cận thông tin. Tỷ lệ hộ dân sử dụng Internet tại các dân tộc như Ơ Đu, Co, Khơ Mú, Xinh Mun… còn rất thấp. Nhiều người dân không đủ điều kiện sở hữu thiết bị công nghệ như máy tính, điện thoại thông minh hoặc chi trả phí dịch vụ. Điều này dẫn đến tình trạng "nghèo thông tin" kéo dài, ảnh hưởng lớn đến khả năng tiếp cận tri thức, cơ hội phát triển KT-XH và hòa nhập cộng đồng.
Tiện ích của các dịch vụ viễn thông
Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ
Chương trình cung cấp dịch vụ viễn thông công ích (VTCI) đến năm 2025 đặt mục tiêu hỗ trợ 400.000 máy tính bảng hoặc điện thoại thông minh cho các hộ nghèo, cận nghèo và gia đình chính sách, ưu tiên hộ có trẻ em đi học. Đồng thời, các hộ dân vùng sâu, vùng xa được hỗ trợ một phần chi phí sử dụng dịch vụ Internet băng rộng và viễn thông di động.
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp viễn thông lớn như Viettel và VNPT đã tích cực mở rộng hạ tầng và cung cấp các dịch vụ phù hợp với người DTTS:
Tại Điện Biên, Viettel đã xây dựng hàng nghìn km cáp quang, phủ sóng 100% đồn biên phòng và dự kiến đạt tỷ lệ 95% hộ gia đình kết nối Internet băng rộng vào năm 2025. Viettel cũng triển khai tổng đài chăm sóc khách hàng bằng 7 ngôn ngữ dân tộc như Thái, Mông, Dao, Gia Rai...
Tại Lào Cai, VNPT đã phủ sóng 4G trên 97% diện tích toàn tỉnh, kéo cáp quang tới hơn 1.100 thôn bản và lên kế hoạch xoá "trắng cáp quang" tại 200 thôn bản còn lại. Doanh nghiệp này cũng dự kiến mở thêm 100 trạm phát sóng di động.
Bộ TT&TT nâng cấp hạ tầng viễn thông
Trong những năm qua, Bộ đã nâng cấp hạ tầng viễn thông, trong đó, đầu tư mở rộng mạng lưới 4G, 5G và cáp quang tại các vùng sâu, vùng xa. Các giải pháp ứng dụng công nghệ hiện đại như Internet vệ tinh cũng có thể được xem xét để cung cấp kết nối ở những khu vực địa hình phức tạp.
Ngoài ra, Bô cũng chỉ đạo các doanh nghiệp hỗ trợ thiết bị và chi phí dịch vụ. Ngoài chính sách trợ cấp thiết bị, cần triển khai các gói cước ưu đãi đặc biệt dành cho người DTTS, kết hợp đào tạo kỹ năng sử dụng thiết bị công nghệ và Internet để người dân tận dụng tối đa lợi ích từ dịch vụ viễn thông.
Tăng cường công tác tuyên truyền và giáo dục Chính quyền địa phương và các tổ chức cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn người dân cách tiếp nhận thông tin hữu ích, tránh các thông tin xấu, độc hại. Các cụm thông tin điện tử công cộng tại các xã biên giới, vùng khó khăn cần được đầu tư để phục vụ tốt hơn nhu cầu thông tin của cộng đồng.
Phát triển các ứng dụng và dịch vụ phù hợp Các doanh nghiệp cần phát triển các ứng dụng công nghệ và nội dung thông tin đa ngôn ngữ phù hợp với văn hóa, ngôn ngữ của đồng bào dân tộc. Đây sẽ là cầu nối quan trọng giúp người DTTS tiếp cận thông tin và dịch vụ công một cách thuận tiện hơn.
Kết quả bước đầu và định hướng tương lai
Những nỗ lực từ chính quyền và doanh nghiệp đã mang lại những kết quả tích cực. Tại Điện Biên, mạng lưới cáp quang không chỉ phục vụ nhu cầu dân sinh mà còn đảm bảo an ninh quốc phòng tại các đồn biên phòng. Tại Quảng Ngãi, các mô hình nhận dạng tiếng nói hỗ trợ giao tiếp giữa người Kinh và đồng bào Hrê, Co đang được thử nghiệm. Hệ thống thông tin hiện đại giúp đồng bào DTTS từng bước hòa nhập, tiếp cận cơ hội học tập, làm việc và phát triển.
Tỉnh Thanh Hóa cũng đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc phát triển dịch vụ viễn thông, góp phần thu hẹp khoảng cách tiếp cận thông tin cho đồng bào dân tộc thiểu số. Thoe đó, phát triển hạ tầng viễn thông tại Thanh Hóa đã được đầu tư mạnh mẽ, với hệ thống cáp quang và mạng di động phủ sóng rộng khắp, bao gồm cả các khu vực miền núi và vùng sâu, vùng xa. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho đồng bào DTTS tiếp cận các dịch vụ viễn thông hiện đại.
hính quyền tỉnh đã triển khai các chương trình hỗ trợ thiết bị như máy tính bảng, điện thoại thông minh cho các hộ nghèo, cận nghèo và gia đình chính sách, giúp họ tiếp cận thông tin và dịch vụ công trực tuyến. Đồng thời, nâng cao kỹ năng sử dụng công nghệ thông tin: Tỉnh đã tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nhằm nâng cao kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ và người dân vùng DTTS, giúp họ sử dụng hiệu quả các dịch vụ viễn thông và tiếp cận thông tin hữu ích. Những nỗ lực này đã góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh quốc phòng tại vùng DTTS của tỉnh Thanh Hóa.
Đẩy mạnh phát triển dịch vụ viễn thông tại vùng DTTS là một phần trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021–2025. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, việc xóa nghèo thông tin không chỉ giúp thu hẹp khoảng cách giữa các vùng miền mà còn góp phần quan trọng vào sự phát triển bền vững của đất nước.
