Thói quen mua sắm trực tuyến tiếp tục gia tăng sau đại dịch và những rủi ro
Ngày càng có nhiều người hình thành thói quen mua sắm trực tuyến thông qua các sàn thương mại điện tử (TMĐT), mạng xã hội trong khoảng thời gian ở nhà vì đại dịch.
Theo Sách trắng TMĐT năm 2021, tỷ lệ người dùng Internet tham gia mua sắm trực tuyến đã tăng từ 77% trong năm 2019 lên 88% trong năm 2020. Đại dịch COVID-19 cùng những yêu cầu về giãn cách, phong tỏa, hạn chế tiếp xúc đã làm doanh nghiệp và người tiêu dùng quan tâm hơn đến mua sắm trực tuyến.
Sự gia tăng các giao dịch qua TMĐT mang lại nhiều lợi ích cho người tiêu dùng, đặc biệt là trong thời kỳ dịch bệnh, như đáp ứng các nhu cầu tiêu dùng của bản thân và gia đình, đồng thời đảm bảo yếu tố an toàn; tạm thời xoa dịu tâm trạng trong bối cảnh nguy hiểm của đại dịch; tạo cảm giác "kết nối".
Còn theo báo cáo "Thị trường quảng cáo số Việt Nam 2021: Chiến lược đón đầu và đột phá", lượng người dùng mới từ các nền tảng TMĐT tại Việt Nam đã tăng trưởng hơn 41%, cao nhất khu vực Đông Nam Á. Ngạc nhiên hơn, có tới 91% trong số đó quyết định sẽ tiếp tục sử dụng các nền tảng TMĐT này kể cả khi thế giới đã vượt qua đại dịch.
Thời điểm đại dịch bùng phát, TMĐT Việt Nam đạt được mức tăng trưởng ấn tượng 18%, quy mô thị trường lên đến 11,8 tỷ USD. Nhu cầu về các dịch vụ mua sắm trực tuyến được dự đoán sẽ tăng lên đáng kể trong thời gian tới, đặc biệt là vào thời điểm cuối năm. Tuy nhiên, kéo theo đó là thêm nhiều các chiêu trò lừa đảo và các mối đe dọa mạng.
Chẳng hạn mới đây, công an TP. HCM đã lên tiếng cảnh báo nhiều đối tượng đang thực hiện hành vi giả mạo các trang TMĐT nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân. Hai hình thức phổ biến nhất hiện nay là lừa đảo qua chiêu trò đặt cọc và mạo danh sàn TMĐT Shopee.
Với chiêu trò đặt cọc, các đối tượng xấu xâm nhập vào các nhóm của các khu dân cư, các cộng đồng kinh doanh hàng hóa thiết yếu, chiêu dụ người mua bằng cách đăng tin bán các sản phẩm với giá thấp hơn giá thị trường và nhận ship đến địa chỉ của khách hàng. Tuy nhiên, sau khi nhận tiền của khách, các đối tượng cắt liên lạc, không giao hàng theo như thỏa thuận ban đầu.
Với hình thức thứ hai, nhiều người dùng nhận được tin nhắn mạo danh thương hiệu từ các ngân hàng thông báo biến động liên quan đến tài khoản của họ. Các tin nhắn mạo danh này đều thông báo tài khoản ngân hàng người dùng đã thực hiện giao dịch hoặc có khả năng mất tiền… hòng tạo sự chú ý của người dùng.
Khi người dùng truy cập vào đường dẫn trong nội dung tin nhắn, hệ thống sẽ tự động hiển thị một trang web giả mạo, có giao diện, logo tương tự các website chính thức của ngân hàng, tổ chức… và được yêu cầu điền các thông tin như: tên đăng nhập, mật khẩu, mã OTP… Khi có được các thông tin, các đối tượng sẽ kiểm soát được tài khoản chuyển tiền trực tuyến của khách hàng.
Cách mua sắm trực tuyến an toàn
Trước các nguy cơ mua sắm trực tuyến gia tăng, ông Chris Connell, Giám đốc điều hành Kaspersky khu vực châu Á - Thái Bình Dương chia sẻ: "Đại dịch đã khiến nhiều người tham gia mua sắm trực tuyến hơn. Không chỉ sức khỏe, mà tài chính, thiết bị và thông tin cũng cần được bảo vệ, nhất là khi lừa đảo ngày càng trở nên tinh vi và có chủ đích. Theo đó, tội phạm mạng được dự đoán sẽ tiếp tục sử dụng những chiêu trò này để lừa đảo người dùng khi mùa lễ hội đang diễn ra".
Vì vậy, ông Chris Connell khuyến cáo người dùng nên đề cao cảnh giác đối với tin nhắn, cuộc gọi, email yêu cầu những thông tin quan trọng như số tài khoản, OTP, mật khẩu và các thông tin quan trọng khác.
Theo các chuyên gia, để mua sắm trực tuyến an toàn người dùng Việt Nam cần phải lưu ý một số việc. Theo đó, nếu người dùng có nhiều máy tính, nên dành riêng một máy tính cho giao dịch ngân hàng và mua sắm trực tuyến.
Người dùng hãy tạo một địa chỉ email mà bạn sẽ chỉ sử dụng để mua sắm trực tuyến. Điều này sẽ hạn chế đáng kể số lượng tin nhắn rác mà bạn nhận được và giảm đáng kể nguy cơ mở các email độc hại tiềm ẩn được ngụy trang dưới dạng khuyến mãi bán hàng hoặc các thông báo khác.
Việc sử dụng mật khẩu mạnh và sử dụng mật khẩu khác nhau cho mỗi tài khoản trực tuyến là một trong những điều quan trọng nhất bạn có thể làm để mua sắm trực tuyến an toàn. Thực tế có thể khó nhớ rất nhiều mật khẩu khác nhau, đặc biệt là khi chúng bao gồm nhiều chữ cái, số và ký tự đặc biệt. Nhưng bạn có thể sử dụng trình quản lý mật khẩu để hỗ trợ bạn giữ mật khẩu mạnh cho nhiều tài khoản.
Nếu bạn buộc phải mua sắm trực tuyến khi sử dụng Wi-Fi công cộng, trước tiên hãy cài đặt VPN (mạng riêng ảo). VPN sẽ mã hóa tất cả dữ liệu được truyền giữa máy tính hoặc thiết bị di động của bạn và máy chủ VPN, ngăn chặn tin tặc chiếm quyền điều khiển và xem bất kỳ dữ liệu nhạy cảm nào bạn nhập vào.
Sử dụng giải pháp sở hữu nhiều lớp bảo vệ cho các hoạt động tài chính như Kaspersky Internet Security, bao gồm tính năng Safe Money sẽ giúp ngăn chặn lừa đảo và bảo vệ dữ liệu tài chính khỏi các mối đe dọa như trình theo dõi bàn phím, chụp màn hình, các lỗ hổng được sử dụng bởi phần mềm độc hại nhắm vào ngân hàng.
Còn theo khuyến nghị về mua sắm trực tuyến an toàn của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng - Bộ Công thương, người dùng cần ưu tiên mua hàng từ những trang TMĐT uy tín, có đăng ký/thông báo tới Bộ Công Thương. Trong trường hợp mua hàng trên mạng xã hội, lựa chọn những tài khoản uy tín, có lịch sử bán hàng lâu dài.
Khi nhận hàng, người dùng đối chiếu thông tin trên biên lai giao hàng với đơn hàng trên mạng nhằm hạn chế tình trạng thanh toán cho đơn hàng mà mình không đặt cũng như nhận hàng không đúng với sản phẩm đã đặt mua.
Người dùng cần tránh mua hàng qua mạng khi thể trạng và tinh thần mệt mỏi. Tình trạng này có thể dẫn tới việc không so sánh giá cả/so sánh các nhà bán hàng, mua sắm để thỏa mãn nhu cầu lúc đó (mua rất nhiều đồ ăn trong lúc đói dẫn tới tình trạng không thể tiêu thụ hết đồ ăn) hoặc đơn giản là chỉ muốn mua sắm để tâm trạng tốt lên.
Người dùng cũng nên dành thời gian sắp xếp, dọn dẹp lại đồ đạc trong nhà để biết rõ nhà mình đã có những đồ đạc nào, thực sự cần và không cần đồ gì nhằm tránh tình trạng mua sắm theo cảm hứng, gây lãng phí tiền bạc và làm giảm lợi ích của TMĐT./.
