Hút thuốc lá và bệnh tim mạch

 

Ảnh minh họa

 

Gây vữa xơ động mạch: Thuốc lá làm tăng nhanh quá trình vữa xơ động mạch từ đó gây bệnh tim (bệnh động mạch vành), tai biến mạch não, bệnh động mạch ngoại vi. Hút thuốc lá gây ra vữa xơ động mạch theo nhiều cơ chế. Trước hết nó làm tăng nồng độ chất carbon monoxid (CO), là chất làm tổn thương sự toàn vẹn mềm dẻo của lòng mạch tạo điều kiện cho hình thành nhanh mảng xơ vữa. Hút thuốc làm giảm chất HDL-cholesterol (một chất cholesterol có lợi) và làm tăng nồng độ LDL-cholesterol (chất có hại) và tăng triglycerid (mỡ máu) gây tăng tình trạng vữa xơ động mạch. Thêm vào đó, hút thuốc cũng làm tăng khả năng đông máu dễ hình thành cục máu đông trên cơ sở mảng xơ vữa gây nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ não. Hút thuốc lá cũng làm cho lớp tế bào nội mạc mạch (lớp tế bào lát trong thành mạch) bị tổn thương, mất tính trơn nhẵn đàn hồi để dễ dàng hình thành mảng xơ vữa dưới lớp nội mạc. Các nghiên cứu cho thấy, khi dừng hút thuốc lá làm tăng nồng độ chất HDL-cholesterol và giảm chất LDL-cholesterol và làm giảm tốc độ hình thành xơ vữa động mạch.

 

Tác động tức thời của hút thuốc lá: Khi hút thuốc lá ngay lập tức làm tăng nồng độ chất cathecholamine trong máu (đây là chất nội tiết có vai trò kích thích hệ thống thần kinh giao cảm của cơ thể) và chất carbon monoxid ở trong máu. Các chất này gây kích thích có thể làm khởi phát những cơn đau ngực hoặc làm nặng bệnh tim khác. Nồng độ nicotine tăng trong máu cũng gây co mạch, tăng huyết áp, tăng nhịp tim làm tim phải làm việc nhiều hơn hoặc cũng có thể gây ra những rối loạn nhịp tim.

 

Bỏ hút thuốc lá có lợi gì? Tốt nhất là không hút thuốc vì những bằng chứng đã rõ ràng về tác hại của hút thuốc như đã nói trên. Các nghiên cứu cũng cho thấy, mức độ ảnh hưởng đến tim mạch cũng tăng theo mức độ hút thuốc lá, tức là càng hút nhiều hút lâu, nguy cơ càng cao. Vấn đề đặt ra là đối với những người đã hút thuốc rồi thì việc bỏ hút thuốc có lợi ích như thế nào? Tổng kết các nghiên cứu theo dõi 16 năm của việc bỏ hút thuốc so với những người vẫn tiếp tục hút thuốc lá cho thấy: việc bỏ hút thuốc làm giảm nguy cơ bệnh tim mạch một cách đáng kể so với người tiếp tục hút. Đặc biệt nguy cơ này giảm chỉ còn 1,3 (đã bỏ) so với 2,0 lần ở người hút nhiều không bỏ. Bên cạnh đó, việc từ bỏ hút thuốc lá ở người chưa từng có biểu hiện của bệnh tim mạch sẽ giảm nguy cơ bệnh tim mạch về sau một cách rất rõ ràng. Đặc biệt, ở những bệnh nhân đã từng bị bệnh tim mạch thì việc bỏ hút thuốc lá là vấn đề cần đặc biệt được nhấn mạnh và hết sức cương quyết. Việc bỏ hút thuốc làm giảm nguy cơ tái phát bệnh hoặc làm nặng bệnh.

 

Ngay cả ở những người đã hút thuốc trong một giai đoạn dài (nhiều chục năm) thì bỏ hút thuốc vẫn tiếp tục có lợi ích đối với việc giảm nguy cơ của bệnh tim mạch. Việc bỏ hút thuốc lá thậm chí còn có lợi ích giảm đáng kể tỷ lệ bệnh tim mạch ngay trong những ngày đầu tiên. Theo báo cáo của Ban sức khỏe Hoa Kỳ về lợi ích của bỏ hút thuốc lá, việc bỏ thuốc lá đã làm giảm đi một nửa các biến cố bệnh tim mạch trong năm đầu và sau khi bỏ 10 năm thì nguy cơ chỉ còn gần tương tự như ở người chưa từng hút thuốc. Điều này có lợi cho cả nam giới lẫn nữ giới.

 

Một số người hút thuốc lá e ngại rằng khi bỏ thuốc lá sẽ làm tăng cân và như vậy có ảnh hưởng ngược lại không? Vấn đề là lợi ích của bỏ hút thuốc lá sẽ là rất vượt trội nếu so với việc tăng cân tức thời ngay sau bỏ thuốc. Hơn nữa, chúng ta cần có một kế hoạch giảm cân khi bỏ thuốc lá và hãy đừng suy nghĩ gì hơn ngoài việc cần bỏ thuốc lá càng sớm càng tốt.

 

Vấn đề hút thuốc lá bị động: Bản thân người hút thuốc không chỉ gây hại cho chính mình mà còn gây hại cho những người xung quanh như gia đình, bè bạn, đồng nghiệp, nơi công cộng... Những người bị ảnh hưởng này gọi là hút thuốc lá bị động. Khi hút thuốc các chất độc không phải là được đốt cháy toàn bộ, hơn nữa khói thuốc lá sẽ phát tán các chất độc như carbon monoxid, nocotine... Chất cotinine, một chất chuyển hóa của nicotine có thể qua nhau thai dễ dàng gây ảnh hưởng đến thai nhi nếu người mẹ có hút thuốc lá. Những đứa trẻ mà có bố mẹ hút thuốc lá dễ bị cảm lạnh, viêm đường hô hấp hơn. Phụ nữ hút thuốc lá khi mang thai dễ sảy thai, đẻ non, hoặc trẻ đẻ thiếu cân. Một nghiên cứu cũng cho thấy hội chứng đột tử ở trẻ nhỏ - hoặc chết trong nôi (SIDS) xảy ra nhiều hơn ở trẻ có mẹ hút thuốc khi mang thai.

 

Trước đây, người ta mới chỉ đề cập đến khả năng có thể gây ung thư phổi cao hơn ở người hút thuốc bị động. Những nghiên cứu sau đó cũng chỉ ra rằng hút thuốc lá bị động cũng làm tăng nguy cơ bị bệnh tim mạch đáng kể (tới 30% so với người không tiếp xúc với người hút thuốc). Trong số đó, hút thuốc bị động ở công sở cũng làm tăng nguy cơ đến 4 lần và nếu ở gia đình thì còn làm tăng lên nhiều nữa. Vấn đề cũng rõ ràng là nếu người hút thuốc bị động mà tránh khỏi được môi trường thuốc lá thì cũng giảm được nguy cơ đáng kể như người bỏ hút thuốc lá.