Thuế tiêu thụ đặc biệt của thuốc lá Việt Nam trong nhóm thấp nhất thế giới
Thuế tiêu thụ đặc biệt của thuốc lá Việt Nam nằm trong nhóm 3 nước có thuế thuốc lá thấp nhất trên thế giới (cùng Lào và Campuchia).
Tính theo chuẩn quốc tế là “tỷ lệ thuế trong giá bán lẻ”, thì tỷ lệ thuế đối với thuốc lá của Việt Nam (bao gồm cả thuế VAT) chỉ chiếm 35,6% giá bán lẻ thuốc lá. Tỷ lệ này thấp hơn rất nhiều so với trung bình thế giới (56%), thấp hơn đa số các nước ASEAN. Giá thuốc lá tại Việt Nam rẻ nhất là chỉ 6.000 đồng/bao. Dữ liệu toàn cầu của WHO năm 2017 chỉ ra rằng giá thuốc lá của Việt Nam nằm trong số 15 nước thấp nhất thế giới.
Khảo sát của WHO cho thấy, hiện Việt Nam là quốc gia có lượng tiêu dùng thuốc lá cao, đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN và thứ 9 trên thế giới về số người hút thuốc lá. Mỗi năm Việt Nam tốn 24.000 tỷ đồng cho chi phí điều trị bệnh, tổn thất do mất khả năng lao động vì ốm đau và bệnh tật, tổn thất vì tử vong sớm do hút thuốc lá gây ra. Ước tính mỗi năm có trên 40.000 ca tử vong vì các bệnh do thuốc lá gây ra tại Việt Nam, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca/năm vào năm 2030 nếu Việt Nam không thực hiện ngay các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả.
Để giảm tỷ lệ hút thuốc trong cộng đồng, giảm gánh nặng cho sức khỏe, kinh tế và góp phần tăng thu ngân sách, các chuyên gia đều khẳng định tăng thuế là giải pháp hiệu quả trong tổng số các giải pháp, nhằm giảm sức mua thuốc lá, qua đó giảm số người hút, ngăn ngừa bệnh tật. Để đạt mục tiêu của Chiến lược Quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020 là giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nam giới còn 39%, WHO đưa ra khuyến cáo Việt Nam cần tăng thuế tiêu thụ thuốc lá. Theo tính toán của WHO và Ngân hàng Thế giới, nếu tăng thuế ở mức làm giá thực của thuốc lá tăng lên 10% sẽ giảm tiêu dùng thuốc lá ở mức 5% ở các nước đang phát triển, và giảm tiêu thụ thuốc lá tới 10% ở trẻ em và người nghèo.
Theo Dự thảo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế thu nhập cá nhân được Bộ Tài chính đăng tải lấy ý kiến lần đầu ngày 18/9/2017 có đề xuất, từ ngày 01/1/2020 bên cạnh biểu thuế theo tỷ lệ hiện hành sẽ áp dụng bổ sung thuế TTĐB tuyệt đối ở mức 1.000 đồng/bao thuốc lá 20 điếu; 15.000 đồng/điếu xì gà.
Theo WHO, phương án bổ sung thuế tuyệt đối 1.000 đồng theo đề xuất trên có tác động giúp giảm 1,5% tỷ lệ hút thuốc lá và tăng thu cho ngân sách khoảng 3.949 tỷ đồng. Tuy nhiên, nếu được thông qua thì cũng chỉ giúp đạt 1/4 mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc vào năm 2020.
Nghiên cứu mô hình ước tính của WHO cho thấy, để đạt mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc, cần áp dụng mức bổ sung thuế tuyệt đối ở mức 5.000 đồng/bao thuốc. Khi đó tỷ lệ hút thuốc ở nam giới có thể giảm 6,3%, đạt mục tiêu Chiến lược Quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá đến năm 2020, tăng doanh thu thuế thuốc lá thêm 10.700 tỷ đồng/năm và giúp tránh được 900.000 ca tử vong sớm do hút thuốc.