Việt Nam gia nhập WTO

• Cam kết gia nhập WTO – Các dịch vụ chuyển phát, dịch vụ viễn thông, dịch vụ máy tính và các dịch vụ liên quan 

              + Các dịch vụ chuyển phát

              + Các dịch vụ viễn thông

              + Dịch vụ máy tính và các dịch vụ liên quan.

• Nội dung cam kết gia nhập WTO về: dịch vụ Bưu chính Viễn thông, hàng hóa và dịch vụ Công nghệ thông tin

1. Cam kết gia nhập WTO – Các dịch vụ chuyển phát, dịch vụ viễn thông, dịch vụ máy tính và các dịch vụ liên quan 
    
2. Nội dung cam kết gia nhập WTO về: dịch vụ Bưu chính Viễn thông, hàng hóa và dịch vụ Công nghệ thông tin

Khái quát
Việc mở cửa thị trường dịch vụ viễn thông (VT), dịch vụ chuyển phát nhanh (CPN) và dịch vụ máy tính (IT) phù hợp với xu thế hội nhập chung của đất nước, bên cạnh mang lại nhiều cơ hội phát triển kinh tế xã hội nói chung và cho phát triển ngành nói riêng, cũng mang lại nhiều rủi ro và thách thức. Do tiềm lực vốn, công nghệ và chất lượng nguồn nhân lực còn hạn chế, nguy cơ các doanh nghiệp Việt Nam bị thua thiệt và bị mất các mảng thị trường tiềm năng là không nhỏ. Lĩnh vực dịch vụ viễn thông (VT) và chuyển phát nhanh (CPN) là một trong những lĩnh vực chịu nhiều sức ép mở cửa nhất trong đàm phán gia nhập WTO của Việt Nam. Vì vậy, các cam kết gia nhập WTO đã được Ban cán sự Đảng và lãnh đạo Bộ cân nhắc rất thận trọng. Các nhân nhượng chỉ được đưa ra vào phút chót của đàm phán và đặt trong gói cam kết tổng thể kết thúc đàm phán song phương. Tuy nhiên vì là mối ưu tiên cao của nhiều thành viên WTO, Việt nam cũng đã tiên liệu một số nhân nhượng phù hợp.
Bên cạnh đàm phán mở cửa thị trường dịch vụ VT, CPN Việt nam cũng đã phải đàm phán và cam kết thực hiện các luật lệ, quy tắc thương mại chung của WTO. Những cam kết này sẽ tác động đến tổ chức, cơ chế, môi trường hoạt động chung của Cơ quan quản lý Nhà nước và doanh nghiệp.

I. Cam kết mở cửa thị trường dịch vụ viễn thông
Thị trường dịch vụ Viễn thông đã phát triển khá năng động trong thời gian qua với sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế. Nhiều doanh nghiệp viễn thông mới đã tham gia đầy đủ thị trường dịch vụ Viễn thông và đang nhanh chóng khẳng định chỗ đứng trên thị trường. Tốc độ tăng trưởng cao được duy trì liên tục qua nhiều năm. Mạng lưới được mở rộng nhanh chóng và mức độ hiện đại hoá theo kịp trình độ thế giới. Các doanh nghiệp cũng ngày càng quen hơn với văn hoá cạnh tranh và ngày càng chú trọng đổi mới tổ chức sản xuất, kinh doanh để nâng cao hiệu quả và chất lượng dịch vụ. Thực tế, giá cước dịch vụ liên tục giảm, các loại hình dịch vụ ngày càng đa dạng.
Các nhà đầu tư nước ngoài đã tham gia thị trường dịch vụ viễn thông với trên 2 tỷ USD dưới hình thức Hợp đồng hợp tác kinh doanh BCC từ rất sớm. Hiệp định thương mại Việt-Mỹ (TBA) có hiệu lực năm 2001 đã đưa ra lộ trình cho phép các nhà đầu tư Mỹ tham gia thị trường dịch vụ Viễn thông theo hình thức liên doanh từ năm 2001. Mức cam kết mở cửa thị trường dịch vụ Viễn thông trong Hiệp định thương mại Việt-Mỹ là tương đương mức cam kết gia nhập WTO của Trung Quốc. Hiệp định tiếp cận thị trường Việt Nam-EU có hiệu lực từ đầu năm 2005 cũng đã cho phép các nhà đầu tư EU tham gia thị trường dịch vụ viễn thông như các nhà đầu tư Mỹ. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có hồ sơ xin thành lập liên doanh cung cấp dịch vụ viễn thông nào.
Môi trường pháp lý chuyên ngành về viễn thông và Internet đã tương đối hoàn chỉnh với Pháp lệnh BCVT và các Nghị định hướng dẫn. Các văn bản này về cơ bản đã phù hợp với những nguyên tắc và nghĩa vụ cơ bản chung của một nước thành viên WTO. Quy định về đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực dịch vụ viễn thông hiện tuân theo các quy định chung của pháp luật về đầu tư nước ngoài của Việt Nam.
Trong đàm phán gia nhập WTO dịch vụ viễn thông đã chịu sức ép mở cửa rất lớn, đặc biệt từ phía các thành viên chủ chốt của WTO như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc,… Dựa trên triển vọng kết quả vòng đàm phán Doha và mức cam kết “quá cởi mở” của các nước mới gia nhập WTO như Căm-pu-chia, Jordani, ả-rập Xê-út,… các nước đã yêu cầu Việt Nam cam kết lộ trình xoá bỏ mọi hạn chế về đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực viễn thông. Mức cam kết của Việt Nam trong Hiệp định thương mại Việt-Mỹ được các nước coi chỉ là mức khởi điểm để đàm phán.

1. Hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài:
- Hiện trạng cam kết quốc tế: Hiệp định thương mại Việt-Mỹ (BTA VN-HK) hiện chỉ cho phép hợp đồng hợp tác kinh doanh (viết tắt BCC; nước ngoài góp vốn, chia lời, không tham gia điều hành) và liên doanh (JV) 49% vốn nước ngoài cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản; BCC và JV 50% vốn nước ngoài cung cấp dịch vụ viễn thông giá trị gia tăng. BTA VN-HK chưa cho phép nước ngoài nắm đa số vốn và thành lập công ty 100%. Những hạn chế này cho phép Việt Nam nắm đa số vốn và quyền kiểm soát, qua đó đảm bảo chủ quyền kinh tế, đảm bảo lợi ích an ninh và quốc phòng. Những hạn chế này cũng phù hợp với chủ trương mở cửa từng bước và thúc đẩy việc chuyển giao công nghệ cho phía Việt Nam.
- Yêu cầu của các đối tác: Mở cửa thị trường cao hơn, cho phép nước ngoài nắm đa số vốn và đưa ra lộ trình cho phép công ty 100% vốn nước ngoài. Nếu Việt Nam buộc phải chấp nhận, cho dù chỉ một phần những yêu sách này của Mỹ thì chủ quyền, lợi ích an ninh và kinh tế của Việt Nam sẽ bị ảnh hưởng đáng kể.

- Cam kết của Việt Nam:
+ Cung cấp dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng: ta không có nhân nhượng thêm so với mức cam kết trong BTA VN-HK. Trong lĩnh vực dịch vụ viễn thông cơ bản, bên nước ngoài chỉ được phép đầu tư dưới hình thức liên doanh với nhà khai thác Việt Nam đã được cấp phép, vốn góp của phía nước ngoài không được vượt quá 49% vốn pháp định của liên doanh.

+ Cung cấp dịch vụ viễn thông không có hạ tầng mạng: trong 03 năm đầu sau khi gia nhập WTO, bên nước ngoài chỉ được phép đầu tư dưới hình thức liên doanh với nhà khai thác Việt Nam đã được cấp phép, vốn góp tối đa là 51% vốn pháp định của liên doanh, 03 năm sau khi gia nhập bên nước ngoài mới được phép tự do lựa chọn đối tác khi thành lập liên doanh và được phép nâng mức vốn góp lên mức 65%.
Riêng đối với dịch vụ mạng riêng ảo (VPN) mà Mỹ có mối quan tâm đặc biệt, được thiết lập trên hạ tầng mạng do Việt Nam kiểm soát, Việt Nam có nhân nhượng hơn một chút: phía nước ngoài được phép tham gia vốn tối đa ở mức 70% vốn pháp định.

2. Chọn lựa đối tác liên doanh:
- Hiện trạng: Việt Nam hiện chỉ cho phép nước ngoài liên doanh với các doanh nghiệp viễn thông đã được cấp phép. Quy định như vậy nhằm tập trung cơ hội hợp tác cho các doanh nghiệp viễn thông hiện có, đảm bảo sự hợp tác bình đẳng giữa các bên trong liên doanh. Hạn chế này cũng cho phép hạn chế số lượng các JV có thể thành lập trong thời gian đầu để giảm bớt áp lực cạnh tranh, kiểm soát được thị trường.
- Yêu cầu của đối tác: Tự do lựa chọn đối tác liên doanh là một trong những yêu sách của một số đối tác đàm phán lớn. Nếu buộc phải chấp nhận điều này thì sự cạnh tranh sẽ đến không điều kiện và khốc liệt hơn do việc thành lập các liên doanh viễn thông hình thức này còn thực chất là nhanh hay chậm sẽ trở thành công ty 100% vốn nước ngoài. Thị trường sẽ bị tư nhân hoá.

- Cam kết gia nhập WTO:
+ Cung cấp dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng: ta không có nhân nhượng thêm so với mức cam kết trong BTA VN-HK. Bên nước ngoài vẫn phải liên doanh với nhà khai thác Việt Nam đã được cấp phép.

+ Cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản không có hạ tầng mạng: 03 năm sau khi gia nhập WTO bên nước ngoài mới được phép tự do lựa chọn đối tác khi thành lập liên doanh.

Nhân nhượng đối với dịch vụ mạng riêng ảo và dịch vụ viễn thông giá trị gia tăng ta cho phép nước ngoài tự do lựa chọn đối tác liên doanh ngay khi gia nhập.

3. Cung cấp dịch vụ qua biên giới:
- Hiện trạng: Việt Nam quy định nước ngoài phải có thoả thuận thương mại với nhà khai thác Việt Nam được cấp phép làm dịch vụ viễn thông quốc tế. Ngoài việc cho phép kiểm soát an ninh thông tin một cách khả thi, hạn chế này còn cho phép tạo ra thị trường thông tin vệ tinh cho các doanh nghiệp Việt Nam và nâng cao tính thương mại của dự án phóng vệ tinh Việt Nam VINASAT. Việc kiểm soát các cổng thông tin quốc tế và dịch vụ thuê kênh quốc tế cũng là những điều kiện cần thiết cho việc đảm bảo an ninh thông tin.

- Yêu cầu đàm phán: thị trường cáp quang biển quốc tế và dịch vụ băng rộng qua vệ tinh đang là mối quan tâm ưu tiên của một số đối tác đàm phán lớn và họ yêu cầu được cung cấp dịch vụ thông tin vệ tinh với các trạm thu nhỏ VSAT cho mọi đối tượng, được sở hữu dung lượng cáp quang 2 chiều đến trạm cập bờ của Việt Nam và bán dung lượng cáp quang biển cho mọi đối tượng.

- Cam kết gia nhập WTO: Việt Nam cam kết 03 năm sau khi gia nhập mở rộng loại đối tượng, chủ yếu là các công ty đa quốc gia hoạt động tại Việt Nam, có thể được cấp phép sử dụng trực tiếp dịch vụ vệ tinh của các nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài. Ta cũng cam kết lộ trình cho phép bên nước ngoài, được kết nối dung lượng cáp quang biển (dung lượng 2 chiều) trên các tuyến cáp cong-xooc xiom mà Việt Nam là thành viên với các trạm cập bờ của Việt Nam và bán xỉ dung lượng truyền dẫn này cho các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông quốc tế được cấp phép tại Việt Nam. Bốn năm sau khi gia nhập bên nước ngoài được phép bán dung lượng nêu trên cho các nhà cung cấp dịch vụ ảo VPN và dịch vụ kết nối Internet (IXP) quốc tế được cấp phép.
Tóm lại có một số dịch vụ mà các thành viên WTO đặc biệt quan tâm và Việt Nam buộc phải có một số nhân nhượng phù hợp là dịch vụ vệ tinh cố định (VSAT), dịch vụ mạng riêng ảo (VPN) và các dịch vụ gia tăng giá trị VAS được bán kèm, bao gồm cả dịch vụ truy nhập Internet, dịch vụ thuê kênh quốc tế, bán lại dịch vụ viễn thông nói chung, các dịch vụ Internet (đặc biệt kết nối IXP).
Như vậy, các doanh nghiệp viễn thông Việt Nam cần nhanh chóng xây dựng kế hoạch phát triển để chiếm lĩnh những mảng thị trường này trước, đảm bảo giữ vững thị trường và thế hợp tác chủ động sau này.

4. Cam kết về chuyển đổi hợp đồng hợp tác kinh doanh BCC
Nước ngoài có thể ký mới BCC hiện có hoặc chuyển đổi sang hình thức đầu tư khác phù hợp cam kết với điều kiện không kém thuận lợi hơn.
Cam kết này mang tính nguyên tắc và không thay thế các điều khoản của một BCC cụ thể. Vì vậy, nếu muốn thay đổi các bên của BCC phải đàm phán đề án hợp doanh mới và trình lên cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

5. Phạm vi dịch vụ
Ngoài các dịch vụ viễn thông có tính truyền thống, do sự hội tụ của các dịch vụ nghe nhìn Việt Nam cam kết thêm dịch vụ truyền dẫn tín hiệu video các chương trình truyền hình và phát thanh trong phần dịch vụ viễn thông cơ bản. Về bản chất ta cam kết coi dịch vụ truyền dẫn tín hiệu video từ các nhà sản xuất chương trình/nội dung đến các nhà phát hình/phát thanh quảng bá, giữa các nhà phát hình/phát thanh quảng bá với nhau là dịch vụ viễn thông. Dịch vụ này khác với dịch vụ phát quảng bá được định nghĩa như là một chuỗi truyền dẫn liên tục các tín hiệu chương trình phát thanh, truyền hình đến công chúng rộng rãi.

Bên cạnh đàm phán mở cửa thị trường dịch vụ VT và CPN, Việt Nam cũng đã đàm phán mở cửa thị trường hàng hóa và dịch vụ CNTT. Đặc biệt, Việt Nam đã buộc phải tham gia Hiệp định cắt giảm thuế quan đối với sản phẩm CNTT (ITA), về bản chất Việt Nam cam kết lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu về 0%. Đây là những cam kết mà ta thấy rõ nhất tác động thương mại đối với các doanh nghiệp sản xuất trong nước.

I. Cam kết mở cửa thị trường hàng hoá CNTT
Việt Nam đã cam kết lộ trình cắt giảm thuế nhập khẩu về 0% đối với khoảng 300 mặt hàng thuộc danh mục Hiệp định sản phẩm công nghệ thông tin (CNTT) nhiều bên ITA. Mức thuế hiện hành phổ biến đối với sản phẩm CNTT dao động quanh 10%. Lộ trình giảm thuế về 0% đối với đa số các mặt hàng CNTT mang tính phổ cập như máy tính, các thiết bị ngoại vi, linh phụ kiện chính là 5 năm, đối với một số mặt hàng mà ta còn cần bảo hộ để phát triển công nghiệp nội địa như điện thoại, cáp điện thoại là 7 năm.
Thực tế phát triển những năm qua cho thấy công nghiệp sản xuất trang thiết bị CNTT trong nước đã không tận dụng hiệu quả hàng rào thuế quan bảo hộ. Giá và chất lượng sản phẩm CNTT chưa phù hợp lại là rào cản đối với việc nhanh chóng phổ cập ứng dụng CNTT nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của cả nền kinh tế. Vì vậy, lộ trình cắt giảm thuế sản phẩm CNTT đã bám sát nguyên tắc bảo hộ có thời hạn và có chọn lọc để hài hoà được cả hai nhóm lợi ích: sản xuất trong nước và nhanh chóng phổ cập ứng dụng CNTT qua việc phổ cập truy nhập và thiết bị đầu cuối. Mặt khác với chính sách tiếp tục thu hút mạnh mẽ đầu tư nước ngoài, đặc biệt của các tập đoàn CNTT lớn như Intel, Canon,…, vào lĩnh vực sản xuất và lắp ráp trang thiết bị CNTT thì việc cắt giảm thuế nhập khẩu cũng sẽ không ảnh hưởng lớn đến thu ngân sách.