Vào những ngày đầu năm mới Quý Tỵ 2013, chúng tôi đến thăm Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương thuộc Trung tâm Thông tin vệ tinh của công ty Viễn thông quốc tế nằm tại xã Cát Quế, huyện Hoài Đức, Hà Nội. Nơi đây đang vận hành, khai thác cả hai vệ tinh viễn thông đầu tiên của Việt Nam là VINASAT-1 và VINASAT-2.
Những cán bộ, kỹ sư ở đây đang làm việc với tất cả lòng nhiệt tình để đảm bảo cho hai quả vệ tinh hoạt động an toàn, giữ cho hệ thống thông tin liên lạc được thông suốt.
Khát vọng chinh phục đỉnh cao công nghệ của người dân Việt Nam
Cách đây gần 9 tháng, ngày 16/5/2012, vệ tinh VINASAT-2 được phóng lên quỹ đạo địa tĩnh tại vị trí 131,8o Đông bằng tên lửa Arian 5 của Công ty Vận tải hàng không vũ trụ châu Âu Arianespace từ bãi phóng Kouru ở Guyana (Nam Mỹ), với vùng phủ sóng gồm Việt Nam và các nước Đông Nam Á.
Thế là từ năm 2008 cho đến nay, Việt Nam đã có 2 quả vệ tinh được phóng lên quỹ đạo. Mặc dù cả hai vệ tinh đều không phải do Việt Nam sản xuất, mà do đối tác nước ngoài chế tạo và phóng ở địa phận quốc tế, nhưng việc phóng vệ tinh đã thể hiện ý chí quyết tâm và khát vọng chinh phục đỉnh cao công nghệ của người dân Việt Nam. Hai vệ tinh được phóng thành công cũng đã khẳng định, Việt Nam có tên trên bản đồ vệ tinh không gian thế giới, sở hữu vệ tinh viễn thông riêng của mình.
Vệ tinh VINASAT-2 cùng với vệ tinh VINASAT-1 (được phóng thành công năm 2008) tạo thành một hệ thống vệ tinh có khả năng dự phòng về dung lượng, góp phần khẳng định chủ quyền không gian của quốc gia, hoàn thiện cơ sở hạ tầng thông tin và truyền thông, nâng cao vị thế của Viễn thông Việt Nam trên trường quốc tế; góp phần phát triển kinh tế xã hội cũng như nâng cao năng lực an ninh quốc phòng của đất nước. Điều này được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh ngay sau khi phóng thành công vệ tinh VINASAT-2: “Việc phóng vệ tinh VINASAT-1 và VINASAT-2 là các dự án được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm. Đây là các dự án có ý nghĩa chính trị và kinh tế - xã hội to lớn, thể hiện chủ quyền quốc gia của Việt Nam trong không gian, góp phần nâng cao hình ảnh của Việt Nam trên trường quốc tế”.
Ông Hoàng Phúc Thắng, trưởng Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương giải thích: “Hai quả vệ tinh được phóng thành công đã khẳng định chủ quyền quốc gia trên không gian cũng như quyết tâm của Việt Nam muốn khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên tần số và quỹ đạo vệ tinh đã đăng ký tại vị trí 131,8 độ Đông, tận dụng tối đa nguồn tài nguyên quỹ đạo vệ tinh đã được Liên minh Viễn thông quốc tế phân bổ cho nước ta trong thời gian đã định. Nếu Việt Nam không phóng vệ tinh vào năm 2008 thì vị trí quỹ đạo đó sẽ được phân bổ cho nước khác”.
Tháng 3/2013, Việt Nam có thể tự điều khiển được vệ tinh
Là người trực tiếp chỉ đạo các kỹ sư vận hành vệ tinh từ khi có VINSAT -1 và đến nay là VINASAT-2, ông Hoàng Phúc Thắng cho biết: Hơn 4 năm phóng vệ tinh VINASAT-1, đến nay, dung lượng của quả vệ tinh này đã được sử dụng tới hơn 90%.
Còn đối với VINASAT-2, sau khi phóng được gần 9 tháng, vệ tinh đã đi vào hoạt động ổn định, chỉ tiêu kỹ thuật tốt và có thể cung cấp những dịch vụ tốt cho khách hàng. Từ khi bắt đầu thực hiện dự án vệ tinh VINASAT-2, Trung tâm thông tin vệ tinh đã phối hợp với Nhà thầu Lockheed Martin (Mỹ) thực hiện những khóa đào tạo, huấn luyện cho cán bộ, kỹ sư về những kỹ năng điều khiển, khai thác vệ tinh.
Việc vận hành vệ tinh VINASAT-2 cũng tương tự như VINASAT-1. Tuy nhiên, khi khai thác đồng thời hai quả vệ tinh có vị trí gần nhau thì công việc kỹ thuật cũng có những khó khăn nhất định, đặc biệt là vấn đề can nhiễu, nhưng các cán bộ, kỹ sư của Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương luôn nỗ lực hết mình để đảm bảo cho 2 quả vệ tinh hoạt động an toàn, ổn định trên quỹ đạo.
Theo thông lệ, đối với nhà khai thác vệ tinh lần đầu như Việt Nam thì phải mất khoảng 36 tháng mới có thể tiếp nhận được hoàn toàn các công đoạn điều khiển. Tuy nhiên, với sự nỗ lực hoạc hỏi và tích lũy kinh nghiệm của cán bộ, kỹ sư, Việt Nam đã tự điều khiển vệ tinh VINASAT-1 trong vòng 27 tháng.
Với những kinh nghiệm đã vận hành VINASAT-1, Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương có thể rút ngắn được thời gian chuyển giao cũng như chuyên gia hỗ trợ công việc điều khiển VINASAT-2. Dự kiến, đến tháng 3/2013, Việt Nam có thể tự chủ động điều khiển được cả hai quả vệ tinh VINASAT-1 và VINASAT-2 mà không cần tới sự hỗ trợ trực tiếp của chuyên gia nước ngoài.
Ông Kent Mitchell, chuyên gia hỗ trợ kỹ thuật của Nhà thầu Lockheed Martin khẳng định: “Sau hơn 6 tháng làm việc ở Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương, tôi thấy các cán bộ, kỹ sư Việt Nam rất thông minh, có tinh thần cầu thị, ham học hỏi kinh nghiệm, kiến thức điều khiển, vận hành vệ tinh. Tôi hoàn toàn tin tưởng trong một thời gian ngắn nữa, các kỹ sư sẽ chủ động trong việc điều khiển cả hai quả vệ tinh mà không cần tới chuyên gia nước ngoài trợ giúp”.
Sẽ nỗ lực khai thác hiệu quả cả 2 vệ tinh
Tiếp nhận VINASAT-2 từ đối tác Lockheed Martin (Mỹ), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) đã giao cho Công ty Viễn thông Quốc tế (VNPT-I) quản lý, vận hành, khai thác. VINASAT-2 bắt đầu cung cấp dịch vụ cho khách hàng từ ngày 15/8/2012.
Theo ông Lâm Quốc Cường, Giám đốc Công ty VNPT-I: Thời gian qua, công tác vận hành, điều khiển vệ tinh VINASAT-1 và VINASAT-2 diễn ra thuận lợi. Các thông số kỹ thuật đều đảm bảo. Doanh thu kinh doanh dịch vụ vệ tinh năm 2012 đạt kế hoạch được giao, tăng 16% so với năm 2011.
Việc đưa hai vệ tinh viễn thông vào khai thác đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, củng cố hạ tầng, năng lực viễn thông quốc gia cũng như kết nối thông tin với các nước khác trên thế giới, đáp ứng dung lượng cho các Đài truyền hình, phát thanh, các nhà khai thác viễn thông phát triển thông tin, truyền thông đến mọi miền của Tổ quốc.
Hiện nay, VNPT-I đã cung cấp hàng trăm trạm thông tin vệ tinh mặt đất cỡ nhỏ (VSAT) để phục vụ thông tin liên lạc đến vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo- những nơi mà các phương tiện truyền dẫn khác chưa thể đáp ứng được. Ngoài ra, vệ tinh VINASAT-2 còn được dành một phần dung lượng để phục vụ cho mục đích an ninh quốc phòng, ứng cứu thông tin khẩn cấp trong phòng chống bão lũ.
Mặc dù việc kinh doanh vệ tinh đạt được kế hoạch được giao nhưng ông Lâm Quốc Cường vẫn băn khoăn: “VINASAT-1 đã được khai thác tới trên 90% nhưng việc lấp đầy VINASAT 2 sẽ khó khăn hơn do thị trường vệ tinh đang cạnh tranh mạnh mẽ. Trước kia, Việt Nam đều phải đi thuê vệ tinh, nay có vệ tinh của riêng mình. Tuy nhiên, Việt Nam phóng vệ tinh trong khi các nước trong khu vực đều đã có vệ tinh. Để có thể cạnh tranh được với các nước, giá cước cho thuê băng tần phải rẻ, phải có chính sách bán hàng hợp lý. Kinh doanh vệ tinh thường dài hạn, phải có lộ trình để hoàn vốn”.
Trong điều kiện kinh doanh khó khăn, ngoài các khách hàng trong nước, VNPT-I sẽ tiếp tục chú trọng tìm đối tác, khách hàng nước ngoài như Lào, Campuchia, Myanmar và các nước khác…
Theo ông Lâm Quốc Cường, tuổi thọ của VINASAT-2 có thể kéo dài tới 20 năm, thay vì thiết kế 15 năm như lúc đầu. Hy vọng rằng, chỉ sau 10 năm, VINASAT-2 có thể hoàn vốn và bắt đầu có lãi.
Dù phía trước còn nhiều khó khăn nhưng chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng, với sự đoàn kết và nỗ lực hết mình, Việt Nam có thể khai thác và vận hành hai quả vệ tinh đạt hiệu quả.
Chia tay các anh, chị em Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương trong tiết trời se lạnh của mùa Xuân mới đang đến, tôi còn nhớ mãi câu nói của kỹ sư Nguyễn Trường Minh: “Làm việc ở Đài Điều khiển vệ tinh có những đặc thù riêng như đêm hôm, thời tiết khắc nghiệt vẫn phải làm việc. Đặc biệt là đối với nữ giới đã có gia đình và con nhỏ thì tương đối vất vả. Tuy nhiên, tất cả các kỹ sư của Đài đều có tinh thần tương trợ, chia sẻ khó khăn với nhau để hoàn thành nhiệm vụ”.
Dịp Tết Quý Tỵ, trong số những cán bộ, kỹ sư Đài Điều khiển vệ tinh Quế Dương, có nhiều người phải xa gia đình, ở lại trạm để làm việc nhưng họ đều coi đó là trách nhiệm và niềm tự hào khi được trực tiếp điều khiển hai quả vệ tinh viễn thông đầu tiên của Việt Nam./.
