Giao diện chính của từ điển
Với mục tiêu nghiên cứu và xây dựng một bộ từ điển điện tử để đáp ứng nhu cầu tra cứu chéo giữa tiếng Jrai sang tiếng Việt và ngược lại từ tiếng Việt sang tiếng Jrai; trong đó các từ được phát âm theo phương ngữ của các vùng, các từ được phân theo từ loại, cung cấp các từ đồng nghĩa và ví dụ minh hoạ; Từ điển cung cấp các hình ảnh và các đoạn phim về phong tục tập quán, văn hoá của đồng bào Jrai trên địa bàn tỉnh; "Từ điển điện tử phương ngữ Jrai - Việt” có ý nghĩa rất lớn về mặt khoa học và thực tiễn.
Việc thực hiện đề tài không chỉ đơn thuần tạo ra một bộ từ điển cho phép tra chéo giữa hai ngôn ngữ mà còn mang nhiều ý nghĩa khác nhau: Về mặt chính trị, từ điển sẽ góp phần tạo ra sự đoàn kết dân tộc, am hiểu nhau giữa dân tộc Jrai với các dân tộc khác, góp phần vào việc giữ vững an ninh chính trị của địa phương. Về mặt văn hoá thì đây là một biện pháp hữu hiệu để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc, góp phần giữ gìn di sản văn hoá phi vật thể, Văn hoá Cồng chiêng Tây Nguyên" đã được UNESSCO công nhận. Đối với giáo dục, từ điển sẽ là công cụ hữu ích giúp cho cán bộ, công chức, viên chức, các nhà khoa học và nhân dân có thể học, tra cứu, nghiên cứu, tìm hiểu về ngôn ngữ cũng như văn hoá Jrai một cách dễ dàng và tiết kiệm, đây cũng là một cách hiện đại hoá phương pháp dạy và học ngôn ngữ Jrai. Mặt khác từ điển còn làm rõ các phương ngữ, dị bản về tiếng và chữ viết Jrai trên địa bàn tỉnh do đó việc thực hiện đề tài còn mang ý nghĩa về mặt lịch sử, địa lý.
Bộ từ điển điện tử được cấu thành từ những thành phần chính sau: Bộ từ vựng, từ loại, bộ phát âm IPA, phương ngữ, từ trái nghĩa, đồng nghĩa, thư viện hình ảnh, ví dụ minh hoạ.
Quá trình thu thập, nghiên cứu, biên dịch Đề tài đã tạo lập được bộ dữ liệu từ ngữ Jrai theo các phương ngữ hơn 9.359 từ (bao gồm phương ngữ). Mỗi từ Jrai gồm các nội dung: Từ loại, từ theo phương ngữ, nghĩa tiếng Việt, ví dụ minh hoạ (cả tiếng Việt và Jrai).
Tất cả các từ Jrai-Việt trong bộ từ ngữ của Đề tài đều được phát âm cả tiếng Việt và tiếng Jrai theo các phương ngữ. Mỗi từ được đọc và ghi âm theo định dạng file theo chuẩn mp3 128kbps.
Đề tài đã xây dựng được 28 đoạn phim các phong tục, tập quán, những nét văn hoá đặc trưng của người Jrai với thời lượng hơn 50 phút như các video về: Bầu đựng nước, cầu thang nhà sàn, chỉnh sửa chiêng, lễ đâm trâu của người Jrai, nhảy xoang, hoa văn trong trang phục người Jrai, tượng nhà mồ ...
Phần mềm từ điển điện tử được xây dựng, phát triển trên nền Microsoft dotNet, có thể chạy trên nền Windows 98, Windows 2000, Windows XP và Windows Vista với cấu hình máy tối thiểu yêu cầu là: CPU Pentium II, Ram 64M, HDD 4,3 GB...Phần mềm sẽ gồm 03 bộ từ điển là Việt-Jrai; Jrai-Việt, từ điển hình ảnh và các chức năng: tìm kiếm, thêm từ, sửa từ, nhập từ mới, xoá từ.
Đề tài đã xây dựng đồng thời phần mềm từ điển trên máy tính đơn và ứng dụng web trên internet tại địa chỉ: http://tudienjrai.vn và được truy cập thông qua các trình duyệt web.
Ngoài các chức năng cho người sử dụng, ứng dụng web còn có chức năng quản trị hệ thống (http://tudienjrai.vn/admin). Đây là chức năng cho phép người quản trị có thể chỉnh sửa, bổ sung từ, xoá từ, cũng như kiểm duyệt từ do người dùng bổ sung...
Bằng cách ứng dụng công nghệ thông tin, đề tài khoa học Từ điển điện tử phương ngữ Jrai-Việt đã tạo ra một kho cơ sở dữ liệu số đầu tiên về ngôn ngữ, phong tục tập quán và văn hoá truyền thống của đồng bào Jrai tại Gia Lai và là một biện pháp hữu hiệu nhằm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hoá dân tộc trong thời kỳ hội nhập, phục vụ thiết thực cho sự phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng địa phương.
Để khai thác và sử dụng các kết quả của đề tài một cách hợp lý, ông Nguyễn Ngọc Hùng – Giám đốc Sở Thông tin và Truyền thông Gia Lai, Chủ nhiệm đề tài đã có những đề xuất, kiến nghị tại buổi nghiệm thu, thông qua kết quả nghiên cứu như: (1) Phần mềm từ điển điện từ phương ngữ Jrai - Việt được xây dựng trên 2 dạng là phần mềm trên máy đơn và ứng dụng web trên internet, do đó hằng năm cần được bố trí kinh phí để duy trì tên miền cũng như hosting của ứng dụng web. (2) Từ điển điện tử phương ngữ Jrai-Việt được xây dựng theo hướng mở, mọi người có thể chỉnh sửa, bổ sung các từ ngữ, hình ảnh (đặc biệt là ứng dụng web), do đó cần bố trí cán bộ theo dõi, tổng hợp các nội dung này, đồng thời cần có một hội đồng kiểm duyệt các nội dung này trước khi bổ sung vào dữ liệu của từ điển. (3) Một trong những mục tiêu của Đề tài là xây dựng một bộ từ điển điện tử phục vụ việc tra cứu học tập về tiếng Jrai nói chung và cán bộ, công chức, viên chức tỉnh Gia Lai nói riêng, do đó cần có sự phối hợp giữa các ngành, các cơ quan ( như Sở Giáo dục và Đào tạo, Sở Nội vụ, Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Thông tin và Truyền thông...) trong việc đưa từ điển vào giảng dạy, học tập của cán bộ, công chức, viên chức trên địa bàn tỉnh. (4) Đề tài đã nghiên cứu, ứng dụng CNTT trong việc xây dựng bộ phần mềm từ điển, tuy nhiên CNTT là một lĩnh vực phát triển mạnh mẽ và thay đổi không ngừng, do đó cần có kế hoạch nâng cấp, phát triển phần mềm Từ điển điện tử phương ngữ Jrai-Việt trong các năm sau để phù hợp với sự thay đổi của công nghệ./.
