Quang cảnh Diễn đàn CEO 2019
Tham dự Diễn đàn có Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ Vương Đình Huệ, Trưởng Ban chỉ đạo Trung ương về Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung; Thứ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Bùi Thế Duy, lãnh đạo các Bộ ngành Trung ương, đại diện các đại sứ quán nước ngoài tại Việt Nam và hơn 400 CEO các doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI.
Phát biểu tại Diễn đàn, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đưa ra định nghĩa về đổi mới sáng tạo. Theo đó, đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp (DN) là sử dụng công nghệ, chủ yếu là công nghệ số để tự động hoá, thông minh hoá toàn bộ quá trình sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp từ quản trị đến sản xuất, bán hàng, để DN trở nên thông minh và thông minh hơn trong mọi hoạt động của mình. Công nghệ, nhất là công nghệ số, công nghệ 4.0 chính là công cụ quan trọng nhất trong quá trình này. Từ khóa quan trọng trong đổi mới sáng tạo trong DN chính là: Thông minh và thông minh hơn.
Cách mạng xảy ra khi tương lai không nằm trên đường kéo dài của quá khứ
Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng thời điểm của cuộc cách mạng xảy ra, đổi mới sáng tạo diễn ra khi sản phẩm cũ, cách làm cũ, tri thức cũ, mô hình kinh doanh cũ, hạ tầng cũ không còn phù hợp với tình hình mới. Cần phải có cách làm mới, tri thức mới, sản phẩm mới, mô hình kinh doanh mới.
Bộ trưởng cho rằng để tìm ra cách làm mới, mô hình kinh doanh mới tưởng chừng khó khăn nhưng thực ra lại rất đơn giản: Chỉ cần làm ngược lại những điều chúng ta hiện đang làm. Ngày trước chúng ta học rồi mới làm còn nay làm trước rồi mới học vì cái mới chưa có để học, chỉ có thể thử nghiệm. Trước đây có công việc thì mới tìm người còn nay phải tìm người phù hợp rồi mới nghĩ đến chuyện làm gì. Việc ở đây toàn việc mới, chưa từng có ai nghĩ đến, làm đến nên cần những người ham thích đam mê, khám phá. Những năm trước sức mạnh của doanh nghiệp chính là đội ngũ nhân viên hùng hậu nay DN chỉ cần ít người để phản ứng nhanh, chuyển đổi nhanh trong tình hình mới.
Đổi mới sáng tạo - cơ hội dành cho các công ty mới với công nghệ mới mang tính đột phá
Bộ trưởng thẳng thắn đưa ra quan điểm, các công ty lớn và thành công nhưng lại mang trên mình những "khuyết tật chết người" và đang tạo ra cơ hội cho những công ty mới, công ty nhỏ vươn lên vị trí số một trong vô số những công ty vô danh, không tên tuổi. Bí quyết thành công của các công ty này là dựa vào công nghệ mới, công nghệ đột phá ứng dụng tại các thị trường mới. Sau khi thành công sẽ tạo bàn đạp tiến vào các thị trường truyền thống để lật đổ các công ty lớn tại các thị trường đó.
Một công ty thành công, đứng ở vị trí số 1 thường sụp đổ khi xuất hiện những công nghệ mới, đột phá. Bộ trưởng cho biết, quy trình sụp đổ thường như sau:
Bước 1: Các công nghệ mới đột phá được các công ty thành công nhất phát triển đầu tiên.
Bước 2: Đội ngũ marketing của các công ty này thăm dò phản ứng khách hàng trọng yếu về công nghệ mới nhưng không nhận được sự ủng hộ vì các sản phẩm cũ của công ty vẫn đang tốt và quen dùng.
Bước 3: Các công ty thành công tiếp tục thúc đẩy sự phát triển các công nghệ mang tính duy trì, cải tiến sản phẩm cũ, nâng cao hiệu suất, tăng doanh thu, lợi nhuận.
Bước 4: Các công ty mới được thành lập dựa vào công nghệ mới, đột phá phải thăm dò thị trường mới, khách hàng mới, thường là khách hàng ở phân khúc thị trường bên dưới thông qua phương pháp thử và sai (trial and error). Từ đó, hàng loạt ứng dụng mới, sản phẩm mới có tầm ảnh hưởng được hình thành.
Bước 5: Các công ty mới gia nhập thị trường sẽ dần tiến bước vào các thị trường cao cấp.
Bước 6: Các công ty đang trên đỉnh thành công lúc này mới nhập cuộc thì đã quá trễ và không thể giữ chân được khách hàng cơ bản của mình. Và sự đổi ngôi đã diễn ra.
Câu hỏi đặt ra là: Có cách nào để các công ty lớn đang thành công xử lý tình huống này hay không? Vể cơ bản có 3 cách tiếp cận cho các công ty lớn, đang trên đỉnh thành công:
Thứ nhất, thúc đẩy các công nghệ ở các thị trường mới để những công nghệ này phát triển nhanh, đóng góp vào tăng trưởng của công ty.
Thứ hai, chờ đến khi công nghệ mới, thị trường mới ngày càng rõ nét và gia nhập thị trường khi thị trường này có quy mô đủ lớn và trở nên hấp dẫn.
Thứ ba, giao trách nhiệm thương mại hóa công nghệ đột phá cho các bộ phận mới, các bộ phận có quy mô vừa đủ để hiệu suất kinh doanh của chúng có thể phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ mới, thị trường mới. Quan trọng là các bộ phận này được hoạt động theo quy trình mới và hệ giá trị mới để có thể giải quyết các vấn đề mới.
Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Diễn đàn CEO 2019
Theo Bộ trưởng, các nghiên cứu cho thấy, cách tiếp cận thứ ba mang lại nhiều hứa hẹn hơn. Với cách này, các công ty lớn, đang thành công vẫn có cơ hội tiếp tục tồn tại và phát triển nhưng phải chia tách thành hai tổ chức độc lập với hai cách vận hành khác nhau, hai văn hóa khác nhau. Và đây là việc hoàn toàn không dễ dàng.
Bộ trưởng lý giải sự không dễ dàng này là do đổi mới sáng tạo đòi hỏi sự thay đổi tuy nhiên các cơ chế, quy trình, hệ giá trị mà thông qua đó công ty tạo ra giá trị và thành công lại chính là kẻ thù của sự thay đổi.
Năng lực của một tổ chức bao gồm ba yếu tố: Tài nguyên, quy trình và hệ giá trị. Cả ba yếu tố này khi công ty ở quy mô lớn và thành công đều mang tính duy trì. Do vậy năng lực của một tổ chức lại góp phần tạo ra khuyết tật của tổ chức ấy. Và nhiệm vụ của các CEO là phải giải quyết được mâu thuẫn này.
Kinh tế số không phải là khái niệm phức tạp. Kinh tế số là dùng camera để giảm người bảo vệ, tự động tưới cây khi đất khô
Kinh tế số là các hoạt động kinh tế có sử dụng thông tin số, tri thức số như là yếu tố sản xuất chính. Sử dụng mạng Internet, mạng thông tin làm không gian hoạt động và sử dụng ICT để tăng năng suất lao động, tối ưu hóa nền kinh tế. Nói đơn giản là nền kinh tế liên quan đến công nghệ số.
Kinh tế số là một quá trình tiến hóa lâu dài, là quá trình chuyển đổi số trên bình diện quốc gia ở những mức độ khác nhau, mọi lĩnh vực, mọi doanh nghiệp, mọi cá nhân, mọi Chính phủ đều có thể sử dụng công nghệ số để làm tốt hơn công việc của mình, thậm chí đột phá để thay đổi về chất công việc của mình.
Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ TT&TT cũng cho rằng, nói một cách đơn giản kinh tế số chỉ là dùng Camera để giảm người bảo vệ, tự động tưới cây khi đất khô hay sử dụng văn bản điện tử thay cho giấy tờ.
Doanh nghiệp công nghệ số gánh trọng trách dẫn dắt tiến trình chuyển đổi số quốc gia
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng tin tưởng các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có thể làm được điều này. Do đó, cần phải khởi nghiệp công nghệ số, phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam. Các doanh nghiệp công nghệ số sẽ giải quyết các vấn đề của Việt Nam, bài toán Việt Nam và từ cái nôi Việt Nam sẽ đi ra toàn cầu. Công nghệ sinh ra là để giải quyết các vấn đề. Ở đâu có vấn đề là ở đó có công nghệ, có giải pháp. Vấn đề đang có ở mọi nơi, có thể ngay trong công việc hàng ngày của mỗi chúng ta và mỗi chúng ta có thể khởi nghiệp công nghệ để giải quyết bài toán của mình. Cuộc cách mạng toàn dân khởi nghiệp công nghệ số, phổ cập công nghệ số sẽ giúp Việt Nam số hóa nền kinh tế rất nhanh, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Số hoá nền kinh tế là một cuộc cách mạng về chính sách, không đơn thuần là một cuộc cách mạng về công nghệ
Công nghệ số sẽ sinh ra những mô hình kinh doanh mới, thách thức mới hoặc thay thế mô hình kinh doanh cũ. Thí dụ, Uber đang thách thức taxi. Fintech thách thức ngân hàng truyền thống. Cho phép tài khoản viễn thông di động thanh toán mua hàng hoá sẽ giải quyết bài toán thanh toán không dùng tiền mặt đến 100% người dân, nhưng lại thách thức ngân hàng. Vấn đề của Chính phủ là có dám chấp nhận các mô hình kinh doanh mới này hay không. Nếu khi chấp nhận nhưng lại là người sau cùng chấp nhận thì cũng không có giá trị nhiều.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đồng tình với quan điểm: Số hoá nền kinh tế là một cuộc cách mạng về chính sách nhiều hơn là một cuộc cách mạng về công nghệ. Đầu tiên phải là chấp nhận các mô hình kinh doanh mới, chấp nhận các công nghệ mới làm thay đổi căn bản các ngành, thường là sự sáng tạo mang tính phá huỷ. Chúng ta chấp nhận cái mới thì công nghệ mới của thế giới sẽ về, người tài trên toàn cầu sẽ về, nền công nghiệp mới sẽ xuất hiện, và cái nôi Việt Nam sẽ tạo ra các sản phẩm công nghệ số xuất khẩu được. Nhưng phải là sự chấp nhận sớm, sớm hơn người khác. Đi sau người khác, đi cùng người khác sẽ không có cơ hội thay đổi thứ hạng Việt Nam. Khi chấp nhận cái mới chúng ta có thể mất một số thứ nhưng chúng ta không có quá nhiều thứ để mất và đó là cơ hội của chúng ta.
Tư lệnh ngành TT&TT nhận định rằng dưới góc nhìn kinh tế số, đổi mới sáng tạo chính là doanh nghiệp do vậy doanh nghiệp cần tập trung vào chuyển đổi số để trở thành doanh nghiệp số. Chính phủ sẽ tập trung xây dựng môi trường pháp lý cho phép các mô hình kinh doanh mới ứng dụng công nghệ mới, công nghệ đột phá.
Những thách thức của đổi mới sáng tạo là rất lớn nhưng cơ hội cho những nước đang phát triển như Việt Nam lại lớn hơn. Đây là cơ hội để Việt Nam thay đổi thứ hạng và trở thành nước phát triển vào năm 2045. Mỗi doanh nghiệp có cách tiếp cận riêng của mình để đổi mới sáng tạo và phát triển doanh nghiệp của mình, tái tạo chính mình và đóng góp cho sự nghiệp phát triển đất nước, Bộ trưởng bày tỏ mong muốn./.
