Chỉ cần bỏ ra 35.000 -50.000 đồng, người tiêu dùng có thể dễ dàng mua được những bao thuốc lá ngoại như thế này với bao bì hoàn toàn không có khuyến cáo về sức khỏe. (Ảnh: Yến Nhi).
Nhan nhản vi phạm về trưng bày sản phẩm
Theo điều tra, nghiên cứu tại 6 tỉnh (Hải Dương, Thái Bình, Khánh Hòa, Bình Định, Đồng Tháp và Bạc Liêu) của một nhóm tác giả thuộc Đại học Y tế công công, Hội Y tế công cộng Việt Nam cho thấy, hiện nay các cửa hàng và công ty sản xuất thuốc có khá nhiều cách để lách các quy định của pháp luật trong vấn đề này.
Con số nghiên cứu của các tác giả đã chỉ ra rằng, năm 2014, tỷ lệ điểm bán thuốc vi phạm quy định về trưng bày là 98,5%. Và đến năm 2015, con số này là 96,7%.
Chẳng hạn, theo quy định, vỏ tút thuốc lá phải có 50% diện tích là hình ảnh cảnh báo sức khỏe nhưng các công ty chỉ bao vỏ tút bằng giấy bóng kính. Mỗi nhãn hiệu thuốc lá chỉ được trưng bày một bao nhưng cửa hàng trưng bày nhiều bao thuốc giả được làm từ xốp.
Thay vì để đứng bao thuốc, chủ cửa hàng đặt bao thuốc nằm ngang và vì thế, từ phía ngoài chỉ nhìn thấy nhãn hiệu thuốc, không nhìn thấy các hình ảnh cảnh báo sức khỏe.
Các dòng chữ “cấm bán thuốc lá cho trẻ em dưới 18 tuổi” được các công ty thuốc lá in sẵn trên các poster với kích thước nhỏ, ở vị trí khó nhìn và phát miễn phí cho điểm bán lẻ. Nếu xét về luật, họ vẫn đúng quy định là có ghi dòng chữ này ở nơi bán, nhưng rõ ràng không có giá trị thực tế.
Trong quá trình nghiên cứu tại các tỉnh thành, nhóm tác giả cũng nhận thấy chỉ có một vài điểm bán thuốc hiếm hoi có in dòng chữ này trên giấy A4 và dán ở phía trước quầy.
Để giảm tác động của hình ảnh cảnh báo tác hại của thuốc lá trên bao thuốc, công ty thuốc lá cho đặt phần tem đè lên, che bớt hình ảnh cảnh báo. Có công ty in hình ảnh cảnh báo này phía trên, phía dưới lại là hình ảnh minh họa cho sự sảng khoái khi dùng thuốc lá với màu sắc bắt mắt hơn.
Trong cách thức quảng cáo, khuyến mại, các hãng thuốc cũng có nhiều “chiêu trò” như tặng kèm vỏ bao không có hình ảnh cảnh báo ảnh hưởng tới sức khỏe như quy định trên các vỏ bao thuốc lá thông thường. Sau khi mua thuốc, khách hàng chỉ cần rút thuốc đổi sang vỏ bao được tặng để không phải nhìn thấy những hình ảnh cảnh báo.
Một số nhãn hàng đính kèm tem theo từng bao thuốc. Khách hàng gom 10 tem để đổi một bao thuốc. Cửa hàng thậm chí chấp nhận cả tem rách. Để thu hút khách hàng, một số công ty còn sản xuất các vỏ bao thuốc có thể phát sáng vào ban đêm.
Buôn lậu thuốc lá cũng ngày càng tinh vi
Bên cạnh các vi phạm trong trưng bày sản phẩm, cách thức quảng cáo, khuyến mại… thì tình hình buôn lậu thuốc lá cũng ngày tinh vi. Đây cũng chính là một trong những thách thức vô cùng lớn, đi ngược lại với mục tiêu tuyên truyền làm thay đổi nhận thức của người dân trong công cuộc phòng chống tác hại của thuốc lá.
Theo Ban chỉ đạo Quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (Ban chỉ đạo 389 Quốc gia), hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép, buôn bán thuốc lá điếu nhập lậu vẫn diễn ra phức tạp trên cả nước.
Phương thức vận chuyển thuốc lá lậu hiện nay có thay đổi so với trước đây, các đối tượng buôn lậu ngày càng tinh vi hơn như cất giấu thuốc lá điếu ngoại nhập lậu trong cabin, mui, gầm, bình xăng xe; Bố trí người theo dõi trước trụ sở cơ quan của lực lượng chống buôn lậu, thuê người dò đường trước khi vận chuyển, dùng xuồng máy, ghe máy có tốc độ rất cao để vận chuyển và thường xuyên thay đổi thời gian, cung đường.
Đặc biệt, đối tượng buôn lậu đã manh động và liều lĩnh hơn, sẵn sàng chống đối lại lực lượng chức năng khi bị phát hiện bắt giữ. Thậm chí, nhiều đối tượng còn hô hào, tập trung đông người gây áp lực nhằm cướp hàng, tẩu táng tang vật, đánh tháo đối tượng bị bắt giữ.
Cùng với đó, một số điểm nóng về buôn bán thuốc lá nhập lậu như chợ Học Lạt, chợ Trần Quốc Toản, bến xe Tây Ninh (TP.HCM), chợ Mỹ Khánh, Đại lộ Hoà Bình, đường 30/4 (TP Cần Thơ)… vẫn chưa được xoá bỏ một cách triệt để. TP.HCM, các tỉnh Miền Tây Nam bộ và các đô thị lớn trong cả nước vẫn là địa bàn trọng điểm về tiêu thụ thuốc lá nhập lậu.
Để công tác tuyên truyền phòng chống tác hại thuốc lá có hiệu quả cao hơn nữa, nhiều Bộ, ngành, địa phương cần phải chung tay và tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm Chỉ thị 30/CP ngày 30/9/2014 của Chính phủ về việc tăng cường đấu tranh chống buôn lậu thuốc lá.
Đặc biệt là các địa bàn trọng điểm về buôn lậu thuốc lá cần tiếp tục xây dựng các kế hoạch chuyên đề, chuyên án lớn để đấu tranh, đẩy lùi hoạt động buôn lậu thuốc lá tại địa bàn. Kiên quyết xoá bỏ các đường dây, ổ nhóm, tổ chức buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá lậu qua biên giới, các tụ điểm, kho tàng, bến bãi tập kết, cất giấu, buôn bán trong nội địa.
Bên cạnh đó, cần tiếp tục hoàn thiện chính sách pháp luật, cơ chế chính sách hỗ trợ công tác chống buôn lậu, nâng cao hơn nữa chế tài xử lý đối với hành vi buôn lậu thuốc lá nhập lậu. Đầu tư, trang bị phương tiện cho các tỉnh trọng điểm buôn lậu thuốc lá đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, khắc phục ngay tình trạng trang thiết bị lạc hậu, yếu kém không đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ.
Song song với đó, chúng ta cần tiếp tục nâng cao nhận thức của các ngành, các cấp, các địa phương về công tác phòng, chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, trọng tâm, cấp bách, lâu dài, kiên trì thực hiện.
